«عملگرایی» یکی از پربسامدترین موضوعات در نهج‌البلاغه است
علی میر با بیان اینکه عملگرایی یکی از پربسامدترین و اصلی‌ترین موضوعاتی است که در نهج‌البلاغه به ذهن متبادر می‌شود، گفت: عملگرایی به‌ویژه در بُعد اجتماعی در سراسر خطبه‌ها، نامه‌ها و حکمت‌های ایشان به چشم می‌خورد، به شکلی که می‌توان از آن یک «عملگرایی اجتماعی» استخراج، تدوین و اجرا کرد.
علی میر، عضو هیئت علمی گروه مدیریت بازرگانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد خرم‌آباد در گفت‌وگو با ایکنا از لرستان، در رابطه با «عملگرایی اجتماعی» در آموزه‌های علوی، گفت: امروزه موضوعاتی همچون تلقی دین در حد یک تجربه شخصی، نادیده گرفتن ماهیت اجتماعی اسلام، ایجاد روحیه اباحه‌گری و مخفی شدن در پس عناوین، القاب و نسبت‌ها و ایجاد انفعال سیاسی و اجتماعی از مهمترین خطرات جهان اسلام محسوب می‌شود.
وی با بیان اینکه اسلام به‌عنوان دینی که ماهیت و بنیان خود را بر اجتماع پایه‌گذاری کرده است، در حوزه عملگرایی و روابط مطلوب اجتماعی عرصه‌های جدید و بدیعی را برای بشر گشوده است و از ما می‌خواهد که روش کتبی عملی و اجتماعی بر پایه اصول علمی و عقلانی داشته باشیم، افزود: خداوند متعال انسان را با هدفی به این عالم خاکی آورد و ایمان به خداوند و فرستادگان وی را رمز رسیدن به کمال حقیقی و سعادت دنیوی و اخروی وی مقرر فرمود، با این حال، با رجوع به آیات و روایات معصومین(ع) مشخص می‌شود که ایمان به خداوند متعال نه شرط کافی بلکه شرط لازم برای نیل به سعادت انسانی است و عامل دیگری که همان عمل صالح در این طریق نیاز است.
عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد لرستان با بیان اینکه در انس و آشنایی با آموزه‌های علوی به‌ویژه کتاب نهج‌البلاغه موضوع عملگرایی از پربسامدترین و اصلی‌ترین موضوعاتی است که به ذهن متبادر می‌شود تا جایی که می‌توان از آن به کتاب عمل تعبیر کرد، گفت: حضرت امام علی(ع) با انواع و اقسام ساختارهای بیانی سعی در انتقال این حقیقت به جان مخاطب دارند، لذا در حکمت 366 می‌فرمایند: «انسان باید در دنیا به ندای علم پاسخ بگوید و گفتار خویش را با عمل درهم آمیزد».
این مدرس دانشگاه افزود: امام علی(ع) هنگامی که مفهوم «اسلام» را تبیین و تعریف می‌کنند، آن‌را با پنج عمل متصل می‌سازند و معتقدند حلقه واپسین و نتیجه آن عمل نیک است و از سویی دیگر ایشان در خطبه‌ها و حکمت‌های نهج‌البلاغه هشدار می‌دهند که نباید از کسانی باشیم که تنها صالحان را دوست بداریم و همانند آنها عمل نکنیم، مبادا به پاداش بیش از میزان عمل امید ببندیم و در آن کوتاهی کنیم چراکه تقصیر در عمل به همراه خود غم و اندوه می‌آورد، همچنین ایشان از پیروان خویش می‌خواهند، نه تنها باید عمل‌گرا باشند، بلکه باید در حوزه عملگرایی پیشتاز باشند و فقط به عناوین، القاب و نسب‌ها اکتفا نکنند.
عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد لرستان با بیان اینکه عملگرایی اجتماعی بر طبق آموزه‌های علوی باید دارای ویژگی‌هایی باشد تا در چهارچوب دینی قرار بگیرد، اظهار کرد: این ملزومات عبارت از حُسن فعلی، اخلاص، عمل به وظیفه، اتخاذ بهترین شیوه عمل، توجه به اولویت‌ها و ضرورت‌ها، تناسب با شرایط زمانی و مکانی، عملگرایی در نظام تشکیلاتی، عملگرایی اجتماعی بر پایه تکریم بشری و حفظ حرمت مسلمین، عملگرایی اجتماعی و توجه به نظم اجتماع و عملگرایی اجتماعی و توجه به ارتباط با خالق هستند.
میر با اشاره به رابطه علم و ایمان، تصریح کرد: مؤمنان، مراتب ایمان‌شان با هم فرق دارد، بعضی‌ها از مرتبه تام و کامل ایمان برخوردارند، بعضی از ایمان ناقص و بعضی هم از حد وسط بین ایمان کامل و ایمان ناقص برخوردارند، لذا مؤمنان باید در کسب مراتب عالی‌تر ایمان، تلاش کنند کمااینکه خداوند متعال درباره برخورداری ایمان از مراتب تکاملی در آیه چهارم سوره فتح «هُوَ الَّذِي أَنزَلَ السَّكِينَةَ فِي قُلُوبِ الْمُؤْمِنِينَ لِيَزْدَادُوا إِيمَانًا مَّعَ إِيمَانِهِمْ وَلِلَّهِ جُنُودُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَكَانَ اللَّهُ عَلِيمًا حَكِيمًا» می‌فرمایند: «اوست آن كس كه در دل‌هاى مؤمنان آرامش را فرو فرستاد تا ايمانى بر ايمان خود بيافزايند و سپاهيان آسمان‌ها و زمين از آن خداست و خدا همواره داناى سنجيدهكار است».
میر اضافه کرد: سیدمیر احمد فقیه در کتاب انوار هدایت با توجه به این حدیث نبوی مراتب و مراحل کمال ایمان را این‌چنین برشمرده است: «اولین مرحله، توکل است، دوم اینکه انسان همه چیز را به خدا واگذار کند، مرحله بعد این است که منافع و منفعت معنا نمی‌دهد و انسان مؤمن، هرچه را که خواست و امر خدا باشد، می‌پذیرد و تسلیم خواست خداوند می‌گردد، مرحله بعدی مرحله رضا است که این مرحله از مرحله قبل نیز بالاتر است، در مرحله تسلیم، گویا انسان منافعی دارد ولی از آن چشم می‌پوشد و دندان روی جگر می‌گذارد ولی در مرحله رضا، حتی در درون نفس هم، مقاومتی نسبت به خواسته‌ها و تمایلات نیست که از این مرحله گاهی به «قضاء فی الله» نیز تعبیر می‌کنند، یعنی انسان تمام خواسته‌های خود را به کلی در مقابل ذات پاک الهی فراموش می‌کند».
وی با بیان اینکه در بُعد اجتماعی نیز ایمان برکات و ثمراتی را برای جامعه اسلامی به همراه دارد که از جمله آنها می‌توان به اصلاح اجتماع از طریق ترویج توسعه امر به معروف و نهی از منکر، ایجاد رقابت سالم از طریق پیشی گرفتن در امور خیر و تقویت پیوندهای اجتماعی از طریق تقویت روحیه پایبندی به تعهدات و قراردادها اشاره کرد، در رابطه با اهمیت عملگرایی اجتماعی در نظام ایمان و عمل صالح، گفت: خداوند متعال انسان را با هدفی به این عالم خاکی آورد و ایمان به خداوند و فرستادگان وی را رمز رسیدن به کمال حقیقی و سعادت دنیوی و اخروی وی مقرر فرمود. با این حال، با رجوع به آیات و روایات معصومین(ع) مشخص می‌شود که ایمان به خداوند نه شرط کافی بلکه شرط لازم برای نیل به سعادت انسانی است و عامل دیگری که همان عمل صالح در این طریق نیاز است.
وی با یادآوری اینکه آیات قرآن کریم مکرر ایمان و عمل صالح را در کنار هم آورده و روشن می‌سازد که این دو در کنار هم، سعادت و رستگاری انسان را به‌دنبال دارد و لذا برای بقاء ایمان در دل، انجام عمل صالح، امری ضروری است که بدون آن، روح ایمان می‌خشکد، در بیان آثار مخرب بی‌ایمانی، در حوزه عملگرایی اجتماعی، اظهار کرد: ایمان به‌عنوان پایه عمل صالح، قلب‌های مردم در جامعه اسلامی را از درون به هم پیوند می‌زند، میان آنها الفت، تعاطف و تواصل به‌وجود می‌آورد، اجتماع را یک‌دست و یکپارچه می‌سازد و حوزه بزرگی از «اخوت» را با محوریت «دین» ایجاد می‌کند.
این مدرس دانشگاه در بخشی از سخنانش با بیان اینکه امام علی(ع) در خطبه 192 نهج‌البلاغه در بیان عوامل پیروزی و شکست امت‌ها پس از اینکه همدلی، الفت میان مردم و دعوت یکدیگر به وحدت داشتن را به‌عنوان عوامل پیروزی برمی‌شمارند، می‌فرمایند: «کینه یکدیگر را داشتن، بذر نفاق و دشمنی در سینه داشتن، از هم بریدن و دست از یاری یکدیگر کشیدن از عواملی است که ستون فقرات جامعه را در هم می‌شکند و نیروها را به تحلیل می‌برد و آن را به پرتگاه سقوط می‌کشاند».
وی با بیان اینکه آشنایی با «نظام عملگرایی اجتماعی» در آموزه‌های علوی می‌تواند آثار و فواید زیادی در پی داشته باشد، که مهمترین آنها، آشنایی با ماهیت اجتماعی اسلام و هم‌سنخ شدن با فلسفه ظهور و قدم گذاشتن در راه اصلاح و آماده‌سازی جامعه منتظر است، ادامه داد: به‌عبارت دیگر «عملگرایی اجتماعی» پویایی و حیات جامعه را برای ظهور منجی تضمین می‌کند.
اندیشه‌های علوی آئینه تمام‌نمای فرهنگ قرآنی است
این مدرس دانشگاه با یادآوری اینکه اندیشه‌های علوی که بخشی از آن در کتاب نهج‌البلاغه ظهور کرده است، آئینه تمام‌نمای فرهنگ قرآنی است، گفت: عملگرایی به‌ویژه در بُعد اجتماعی در سراسر خطبه‌ها، نامه‌ها و حکمت‌های ایشان به چشم می‌خورد، به شکلی که می‌توان از آن یک «عملگرایی اجتماعی» استخراج، تدوین و اجرا کرد.
وی افزود: به‌دلیل فضای چندگانه اجتماعی و سیاسی پس از رحلت پیامبر اسلام(ص) تاریخ زندگانی امیرمؤمنان علی(ع) می‌تواند بهترین و جامع‌ترین الگو در حوزه عملگرایی اجتماعی برای مسلمانان باشد، زیرا کلیات و جزئیات عملگرایی اجتماعی ایشان در طول مفاهیم وحی و آموزه‌های پیامبراسلام(ص) نضج گرفته است.
میر با بیان اینکه نظام جامع عملگرایی اجتماعی نیاز به تشکیلات، سازماندهی و نظم دارد، اجرای چنین سیستمی در بدنه جامعه، فضا را برای اجتماع قلوب و احداث زیرساخت‌های مدینه فاضله در بُعد جهانی آماده می‌کند، موضوعی که از وعده‌های حتمی دین مبین اسلام بر پایه ظهور منجی عالم بشریت، تحقق یافتنی است، اظهار کرد: مکتب تشیع با محوریت مفاهیم قرآنی و سیره نبوی و علوی، در طول تاریخ برای محقق ساختن آن هزینه‌های سنگینی را پرداخته است و همچنان با تمام قوت به پایه‌گذاری یک تمدن عالی بشری بر محور موازین الهی مصر و امیدوار است و معتقد است فلسفه اصلی ظهور یک مسئله شخصی و قومیتی نیست، بلکه هدف آن گشایش در کار جامعه بشریت در هر زمانی و مکانی است.
انتهای پیام
