آثار پایبندی به عفاف در جامعه

نیره قوی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی در گفت‌وگو با ایکنا از فارس، ضمن گرامیداشت هفته عفاف و حجاب به مفهوم‌شناسی عفاف در منابع دینی و اخلاقی پرداخت و گفت: پایبندی به عفاف در مهم‌ترین منبع دین اسلام یعنی قرآن در معنای مختلف به کار برده شده است.

وی با اشاره به اینکه در بخش دیگری از آیات همانند آیه ۳۲ سوره نور، برای رام کردن قوه جنسی و سلامت روح و روان از گناه و آلودگی‌ها، عفاف ورزیدن لازم شمرده شده است، اظهار کرد: عفت و اجتناب از لمس نامحرم، برای سلامتی روح و جسم لازم و واجب است و کاربرد چندگونه عفاف در قرآن، نشان از این دارد که در اسلام، عفاف، هم حالت درونی بوده که نقش کنترل‌کننده و جهت‌دهی را ایفا می‌کند و هم رویه‌های بیرونی دارد که نشانه‌هایش در رفتار‌ها و کنش‌های انسانی اعم از گفتاری و شنیداری و دیداری تأثیرگذار است.

درباره عفاف در دانشنامه ایکنا بیشتر بخوانید!

درباره حجاب در دانشنامه ایکنا بیشتر بخوانید!

آثار پایبندی به عفاف

قوی با بیان اینکه از منظر اسلام، پایبندی به عفاف یکی از نعمت‌های با ارزشی است که خداوند به‌طور فطری در اختیار بشر نهاده است، تأکید کرد: پروردگار عالم برای انسان حصار محکمی ایجاد کرده است و از نفوذ بیگانه در آن جلوگیری می‌کند. همچنین با پایبندی به این ودیعه الهی، بشر می‌تواند از وسوسه‌های شیطانی در امان بماند و سیر تکاملی را طی کند و به قرب الهی برسد.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی ادامه داد: با بهره‌گیری از تفاسیر برخی از مفسران از جمله تفسیر المیزان، علامه طباطبایی نزول آیات قرآن در مدینه حکم پایبندی به عفاف برای مخاطبان خاص مانند همسر پیامبر(ص) و مخاطبان عام مانند زنان مؤمن و مردان مؤمن و دیگر مصادیق مورد حکم در چند مرحله انجام شده است.

قوی در ادامه با اشاره به دستورات خداوند نسبت به زنان پیامبر(ص) تصریح کرد: در آیه ۵۳ و ۵۹ قرآن کریم خداوند متعال می‌فرماید چون از همسران پیامبر چیزی می‌پرسید، از پشت پرده بپرسید و‌ ای پیامبر، به زنان و دخترانت و زنان مؤمن بگو روسری‌هایشان را بر خود نزدیک کنند.

وی آیات سوره مبارکه نور را مورد اشاره قرار داد و با بیان اینکه خداوند به مردان نیز دستور می‌دهد تا چشم‌های خود را عفیف نگه دارند، تصریح کرد: در این آیه قرآن می‌خوانیم که خداوند دستور می‌دهد به مردان با ایمان بگو دیده فرو نهند و پاکدامنی ورزند که این برای آنان پاکیزه‌تر است و به زنان با ایمان بگو، دیدگان خود را فرو بندند و دامان خویش را حفظ کنند و زینت خود را جز آنچه نمایان است، آشکار نکنند و باید روسری‌های خود را بر سینه‌های خویش فرو اندازند و آنان که (زن و مرد) وسیله نکاح نیابند باید عفت پیشه کنند.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی با بیان اینکه آیاتی که به آن اشاره شد مخاطبان خاص و عامی را مدنظر دارد، گفت: در توضیح اجمالی می‌توان گفت آیات سوره احزاب خاص زنان پیامبر(ص) است و آیات بعدی شامل زنان و دختران پیامبر(ص) و تمام زنان مؤمن می‌شود.

وی با اشاره به اینکه در دیگر منبع دین اسلام یعنی منابع روایی، در مضمون روایات میان شهوت‌پرستی و عفت تقابل جدی برقرار است و شهوت‌پرستان عفیف نیستند، اظهار کرد: شهوت‌پرستی در معنای عام، خواهش نفس و تلاش برای برآوردن آن میل بوده و عفت در معنای عام، خویشتن‌داری در اطاعت از خواهش‌های نفسانی است. بنابراین، میان این دو تباین وجود دارد.

دیدگاه اهل بیت(ع) درباره عفاف و حجاب

قوی با اشاره به دیدگاه اهل بیت(ع) در خصوص عفاف و حجاب گفت: در دیدگاه حضرت علی(ع) موضوع عفاف از ارزش و اهمیتی ویژه و رفیع برخوردار است؛ ایشان عفاف را به معنی خویشتن‌داری که در کردار و گفتار آشکار باشد، معنا می‌کنند و می‌فرمایند: عفاف، زهدورزی و خویشتن‌داری است.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی با استناد به خطبه ‌١٩٣ نهج‌البلاغه در توصیف صفات متقین اضافه کرد: با نگاهی بر این خطبه در خواهیم یافت که از نظر امیرالمؤمنین علی(ع)، شأن عفت و پاکدامنی حتی فراتر از شأن مجاهد فی سبیل‌الله است. پاداش رزمنده شهید در راه خداوند، بالاتر از پاداش انسان پاکدامنی نیست که توان انجام گناه را دارد، ولی خود را آلوده نمی‌کند. انسان پاکدامن نزدیک است که فرشته‌ای از فرشتگان الهی شود.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه از جمله موضوعات مشترک در ادیان، وجوب پایبندی به عفاف است، تأکید کرد: از جمله الگو‌های عملی نامبرده شده در کتب مقدس و قرآن کریم، حضرت مریم(ع) و یوسف(ع) هستند و علاوه بر این منابع در دیدگاه علمای اخلاق، عفاف به معنی عفت و پاکدامنی پیشه کردن بوده که از اهمیت ویژ‌ه‌ای برخوردار است.

قوی تصریح کرد: در نظر علمای اخلاق، پاکدامنی مرجع و ریشه تمام اخلاق نیکو و از جمله چهار صفت، حکمت، شجاعت، عدالت و عفت است و زیربنای اخلاق نیک هم به‌شمارمی‌آید، چراکه خواجه طوسی در کتاب اخلاق ناصری، با مبنا قراردادن تهذیب نفس، از فضایل چهارگانه اخلاق سخن به میان می‌آورد و می‌گوید: فضایل چهار بود، اول، تهذیب قوت نظری و آن حکمت است، دوم، تهذیب قوت عملی و آن عدالت، سوم، تهذیب قوه عصبی و آن شجاعت است و چهارم، تهذیب قوه شهوی و آن عفت است.

بنا به گفته عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی در مقابل هر یک از این فضایل، رذیله‌ای قرار دارد که در مقابل عفت، رذیله بی‌بند‌و باری خودنمایی می‌کند و نتایج سوء بی‌شماری برای تمامی انسان‌ها و نه تنها مسلمانان دارد.

وی ادامه داد: عفاف و مصداق مهم آن حجاب داشتن، یکی از عوامل پیشگیرانه برای افتادن در ورطه سقوط برای جوامع از منظر اخلاق است. بنابراین، از نظر اخلاقی، عفت پیشه کردن موجب رساندن اعمال انسان به نقطه تعادل و در نتیجه سلامت و تکامل انسان از نظر روحی و جسمی و نهایتا، سلامت جامعه است.

این استاد دانشگاه در پایان سخنان خود رسالت پیامبر اسلام(ص) را در راستای کمال انسان از طریق عفاف دانست و گفت: پیامبر گرامی اسلام(ص) به‌عنوان آخرین پیام‌آور الهی در فلسفه رسالت خود که رساندن انسان به بالاترین مرتبه کمال در مسیر قرب است، می‌فرماید رسالت ایشان کمال‌بخشی به اخلاق انسانی و از آن جمله عفاف، از طریق تزکیه نفس و زدودن پلیدی‌ها و بیماری‌های روحی است.