آداب شکرگزاری از پروردگار و مردم در کلام امام سجاد(ع)

محمدرضا فریدونی، عضو کانون دعا‌پژوهی و مدرس گروه معارف دانشگاه بوعلی سینا همدان در گفت‌وگو با ایکنا از همدان، با اشاره به فرازی از دعای اول صحیفه سجادیه در حمد و ثنای الهی اظهار کرد: امام سجاد(ع) در این دعا می‌فرمایند «حَمْداً نُعَمَّرُ بِهِ فِیمَنْ حَمِدَهُ مِنْ خَلْقِهِ، وَ نَسْبِقُ بِهِ مَنْ سَبَقَ إِلَی رِضَاهُ وَ عَفْوِهِ؛ ستایش، که با آن در حلقه ستایش‌گرانش در آییم و به یاری آن پیشی گیریم از همه آنان که در طلب خشنودی و بخشایش او پیش افتاده‌اند» طبیعتا نعمت‌های الهی از طریق اسباب و وسایل به ما می‌رسد.

وی افزود: براساس این دعای امام سجاد(ع) خداوند کسی را وسیله قرار می‌دهد تا به ما نفعی برساند، اگر شخصی بیمار شود این دکتر است که دارویی را برای درمان او تجویز می‌کند و به اذن خداوند متعال خوب می‌شود و یا کسی مشکل مالی دارد شخص دیگری وسیله و واسطه می‌شود و به اذن خداوند مشکل او را حل می‌کند.

فریدونی با تأکید بر اینکه در این موارد نباید فقط وسیله را دید و خود را از خدای وسیله‌ساز بی‌نیاز ببینیم، تصریح کرد: ما نباید نعمت را ببینیم و منعم را فراموش کنیم؛ گاهی اوقات این حدیث که امام سجاد(ع) می‌فرمایند: «اگر کسی شکر مخلوق را به‌جا نیاورد شکر خالق را به‌جا نیاورده است» مستمسک شرک افراد می‌شود؛ باتوجه به اینکه این حدیث نورانی است، اما عده‌ای از آن استفاده نامعقول می‌کنند و به این بهانه فقط مخلوق را می‌بینند و خدای متعال که این نعمت را از مسیر این مخلوق به ما داده نمی‌بینیم و این شرک به خداوند است.

بیشتر بخوانید:

• گناه، محبت خدا را از دل بیرون می‌برد

عضو کانون دعا‌پژوهی همدان ادامه داد: از طرفی گاهی ممکن است که بعضی از افراد به بهانه اینکه فقط می‌خواهند قدردان و شاکر نعمت‌های خداوند باشند وسایل را نبینند، لذا در روایت آمده است که رسول خدا(ص) فرمودند که روز قیامت بنده آورده می‌شود، خداوند دستور می‌دهد او را به‌سوی آتش ببرید، این شخص به زبان می‌آید که خدایا من که شاکر نعمت‌های تو بودم پس علت دوزخی شدن من چیست؟ خداوند می‌فرماید: «ای بنده من تو از کسی که، من نعمت را به دست او بر تو جاری ساختم تشکر و قدردانی نکردی؛ لذا من با خود عهد کردم که شکر بنده‌هایی را که به او نعمت دادم قبول نکنم مگر آنکه او از بنده‌ای که نعمت را به او رسانیده است تشکر و قدردانی کند.»

فریدونی با اشاره به ادامه تفسیر این دعا که امام سجاد(ع) می‌فرمایند: «وَ تَوَسَّعُوا فِی رِزْقِهِ فَلَمْ یشْکرُوهُ» تصریح کرد: امام سجاد(ع) می‌فرماید رزق خدا را گرفتند، از رزقی و روزی الهی بهره بردند و شکر او را به‌جا نیاوردند. به خدا پناه می‌بریم از اینکه پیاپی نعمت‌های خدا، رزق و روزی خداوند به ما برسد و ما از فرط غفلت و شدت غوطه‌ور شدن در معاصی شاکر نعمت‌های خدای متعال نباشیم.

مدرس گروه معارف دانشگاه بوعلی سینا همدان ادامه داد: حقیقت شکر این است که انسان نعمت‌هایی را که وجود دارد همه را از خدا بداند و بر سر زبان بیاورد، شکر کند و قلباً معتقد باشد اینها از خدای متعال است و او لیاقت نداشته و خداوند متعال بدون استحقاق این نعمت‌ها را به او بخشیده است. در روایات نیز آمده است که رسول خدا(ص) برای هر بشارتی از ناحیه حق‌تعالی سجده‌ای را انجام می‌‍‌داد.

وی با اشاره به اینکه انسان تا خدا را معبود و محبوب خود قرار ندهد به هدف خلقت نمی‌رسد، بیان کرد: بحث این نیست که آیا خداوند به عبادات ما نیازمند است یا خداوند از تمام عالم و آدم بی‌نیاز است، بلکه مسئله این است که انسان‌ها با معبود قرار دادن خداوند، به هدف از خلقت خود می‌رسند؛ محصول انسانیت که توحید و خداشناسی است در سایه معبود قرار دادن خداوند نتیجه می‌دهد.

فریدونی تصریح کرد: امام سجاد(ع) فلسفه خلقت را محبت دانسته و می‌فرمایند فلسفه آفرینش این است که خداوند بندگانش را دوست دارد و اگر دوست نداشت نمی‌آفرید؛ از سوی دیگر در نهج‌البلاغه امیرالمؤمنین(ع) می‌فرمایند که خداوند متعال براساس محبت خود انسان‌ها را آفریده‌ است، بنابراین با محبت به طرف خدا بروید.

وی یادآور شد: وقتی انسان نسبت به پروردگارش محبت پیدا کرد عبادات او کسالت‌آور نمی‌شود و زحمت ندارد بلکه شوق انسان برای عبادت بیشتر می‌شود و برترین مردم کسی است که به عبادت محبت بورزد.