مولانا از شیوه داستان‌گویی قرآن در بیان مفاهیم آن استفاده کرده است + صوت
احمد تمیم‌داری گفت: ما در مواجهه با قرآن بحث ترجمه، تفسیر و تأویل را داریم و آنچه كه مورد استفاده حضرت مولانا قرار می‌گیرد نگرش تأویلی و هویت‌بخش مفاهیم قرآنی و بهره بردن از شیوه داستان‌گویی قرآن است.
به گزارش خبرنگار ایکنا؛ سومین نشست از سلسله نشست‌های بلاغ به میزبانی كتابخانه ملی ایران با محوریت تأثیر قرآن در اشعار مولانا با حضور اکبر ثبوت و احمد تمیم‌داری چهارشنبه 24 آبان هم‌زمان با ایام سی و یكمین دوره هفته كتاب جمهوری اسلامی ایران برگزار شد.
تمیم‌داری در این نشست با بیان آنكه از آغاز شعر دری و فارسی در ایران تأثیر قرآن بر تمامی شاعران ایرانی غیر قابل كتمان است گفت: بر همین اساس احساس می‌كنم آنچه كه در این نشست گفته می‌شود جملگی بیان بدیهیاتی است كه پیش‌ازاین نیز گفته شده و توصیف اضافات است.
وی با بیان آنكه پیش از آنكه به شكل موضوعی به بحث امروز ورود كنم باید به كتابی به نام «تأثیر شعر فارسی بر شعر انگلستان و امریكا» اشاره كنم خاطرنشان كرد: این اثر مجموعه مقالاتی را بازتاب می‌دهد كه در مقاله سی‌ام آن این‌گونه تأكید شده كه شعر غربی دارای نگرش و ارتباط منطقی است به‌گونه‌ای كه از نقطه‌ای آغاز می‌شود و به نقطه‌ای در پایان ختم می‌شود و امكان حذف و جابجایی مطالب آن وجود ندارد.
این پژوهشگر و محقق ادبیات یادآور شد: اگر به آیات قرآن به شكل مجزا نگاه كنیم در ابتدا ارتباط معنایی آنها را از یكدیگر به شكل جداگانه ارزیابی می‌كنیم اما اگر به كل قرآن از نگاه كلان نگاه كنیم درمی‌یابیم كه تمامی این آیه‌ها و سوره‌های ارتباط معنایی با یكدیگر دارند و این به ساختار تأویلی و هویت‌بخش قرآن بازمی‌گردد.
تمیم‌داری با اشاره به صحبت‌های نیكلسون به عنوان یكی از محققان ممتاز ادبیات شرق یادآور شد: نیکلسون كه خود ادبیات ایرانی را به خوبی می‌شناخت و ترجمه گرانسنگی از بوستان سعدی نیز از او برای ما به یادگار مانده به این نكته تأكید داشت كه شكل ادبیات شرقی به‌گونه‌ای است كه از نگاه تأویلی بهره می‌برد. در حقیقت او ادبیات شرقی را چون دایره و كره‌ای فرض می‌كند كه مفهوم و موضوع یا همان پیام اصلی در مركز آن دایره قرار می‌گیرند؛ حال روایت‌ها و آثار و اشكال ادبی مانند پره‌های دوچرخه از مركز به محیط دایره در راستای انتقال مفهوم و معنای نقش ایفا می‌كنند. به‌گونه‌ای كه می‌توان هر یك از این پره‌ها را جابجا كرد و در بیان انتقال مفهوم نیز تأثیری ایجاد نساخت.
بیشتر بخوانیم
ادبیات مولوی منور از شعشعه قرآن است
وی با بیان آنكه این مسئله را ما در تصحیح اثری چون مثنوی به زاویه دید نیکلسون نیز می‌بینیم گفت: در مرور تصحیح او با دیگر تصحیحات تنها به جابجایی چند بیت و یا اصلاح برخی از لغت‌های عربی می‌رسیم. هیچ تغییر بنیادینی را در این روایت‌ها تصحیحی متعدد از مثنوی شاهد و ناظر نیستیم.
این محقق، پژوهشگر و مدرس دانشگاه در ادامه با بیان آنكه مولانا در تمامی آثارش به‌ویژه در مثنوی بیشترین بهره را از معانی قرآنی و آیات قرآن برده است خاطرنشان كرد: آنچه كه مولانا در روایت نقطه‌نظرهایش از آن بهره می‌برد نگاهی تأویلی است. ما در مواجهه با قرآن بحث ترجمه، تفسیر و تأویل را داریم و آنچه كه مورد استفاده حضرت مولانا قرار می‌گیرد نگرش تأویلی و هویت‌بخش مفاهیم قرآنی و بهره بردن از شیوه داستان‌گویی قرآن است.
تمیم‌داری شعر مولانا را مانند روایت‌های منبری دانست و تصریح کرد: فرد منبری در ابتدا موضوع و هدف پیام خود را می‌گوید. سپس برای هدف معنا بخشی به آن پیام چند قصه و روایت را به شكل تودرتو مانند آنچه كه در ادبیات كهن ایرانی همواره مدنظر بوده كه مملو از داستان‌های تودرتو است از كلیله و دمنه تا هزار افسانه و مرزبان‌نامه وجود دارد روایت می‌كند و سپس با ارجاع به هر یك از این داستان‌ها به شكل ساختار تاویلی پیام و موضوع و هدف اصلی خود ارجاع می‌دهد.
به گفته این محقق ادبیات؛ مولانا نیز در بهره بردن از آیات و روایات قرآنی نگاهی تعبیری دارد و هیچ‌گاه پای به حوزه تفسیر نمی‌گذارد او در قالب پیام مدنظر كه همان پیام هویت‌بخشی سعادت و رستگاری انسان است دست به قصه‌پردازی از نوع قصه‌پردازی تودرتو می‌زند. این‌گونه است كه می‌توان برخی از ابیات او را مانند آنچه كه در سرایش غزلیات حافظ است تغییر داد و جابجا کرد و در مفهوم هیچ تأثیری نگذارد.
وی افزود: هرچند حوزه مثنوی به دلیل آنكه شاعر در انتخاب قوافی برای هر بیت آزاد است و مانند غزل سخت‌گیری‌ها و دسته‌بندی‌ها انتخاب ردیف و قوافی را به یك شكل ندارد حوزه تأثیرگذاری و شكل روایت متفاوت و متغیر است.
تمیم‌داری با اشاره به صحبت‌های نخست خود در ابتدای این نشست در پایان سخنانش گفت: به همین سبب است كه می‌گویم صحبت كردن در چنین محافلی مبنی بر بهره بردن از قرآن در شعر فارسی نه برای حضرت مولانا كه برای تمامی شعرای فارسی‌گویی قابل رصد است. آن‌چنان‌كه ما میان اندیشمندان، دانشمندان، اخترشناسان و معماران در دوران اوج ادب، علم و هنر ایران نیز همین ساختار تودرتو و تأویلی را شاهد هستیم كه همگی آنها مهم‌ترین فصل آموزش خود را از مفاهیم قرآنی گرفته‌اند. هم‌نشینی و انس مولانا با قرآن نیز در فخامت و جلالت اثرش كاملاً بازتاب دارد.
انتهای پیام
