غفلت جهان اسلام و ایران از ورود فلسفه به علم فیزیک + عکس

به گزارش خبرنگار ایکنا، مهدی گلشنی، فیزیک‌دان، پژوهشگر فلسفه علم و استاد بازنشسته دانشگاه صنعتی شریف، شامگاه یکشنبه ۱۹ آذر در نشست علمی «تبیین رابطه علم و دین» در جمع پژوهشگران جامعه المصطفی طی سخنانی با اشاره به سابقه تاریخی ارتباط علم و دین، ابراز کرد: در زمان تمدن یونان باستان، فلسفه متافیزیکی بر تمام علوم حاکم بود. در تمدن اسلامی نیز دیدگاه حاکم بر علوم، جهان‌بینی اسلامی بود و دانشمندان کار علمی خود را به نوعی عبادت می‌پنداشتند. این دیدگاه تا ابتدای تمدن جدید نیز مشهود بود تا اینکه حدود 200 سال پس از عصر نیوتن و با فرارسیدن قرن نوزدهم، شاهد ظهور برخی فیلسوفان ملحد و طرح دیدگاه‌هایی همچون پوزیتیویسم و داروینیسم بودیم.

وی ادامه داد: در قرن بیستم این باور پدید آمد که علم می‌تواند پاسخ هر سؤالی را ارائه نماید؛ اما پس از جنگ جهانی اول که به کشته شدن میلیون‌ها انسان منجر شد، افرادی همچون راسل اظهار داشتند اگر علم به مسیر فعلی خود ادامه دهد، بشریت آینده‌ای نخواهد داشت. در نیمه دوم قرن بیستم نیز دانشمندانی مانند انیشتین، به تبعات ناگوار این رویکرد علمی اذعان کردند.

گلشنی افزود: در ادامه این روند، شخصیتی همچون هوپر، علم را ناتوان از پاسخگویی به سؤالات اساسی بشر دانست. پس از آن نیز آثاری در باب محدودیت علم بشری نگاشته شد. همچنین مشکلات علم پوزیتیویسمی همچون کنار گذاشتن علوم غیر حسی، طرد مسائل اخلاقی در کارکرد‌های علمی و استثمار طبیعت و جوامع بشری روشن گردید.

وی بیان کرد: یکی از مسائل مهم مطرح شده در این زمینه این است که با وجود حاکم بودن اصولی مشخص در هر نظریه علمی، نظریه‌های متفاوتی می‌توان ساخت که یک پدیده تجربی را توضیح دهد. برای مثال در فیزیک کوانتوم، دو نظریه اتفاق و علیت به صورت همزمان مطرح است.

عضو سابق شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به غفلت جوامع علمی جهان اسلام و به ویژه ایران از ورود فلسفه به حیطه علم فیزیک در مراکز علمی طراز اول جهان، تصریح کرد: اکنون در دانشگاه‌های آکسفورد و کمبریج، فیزیک دانان و فلاسفه به هم اندیشی درباره مسائل اساسی جهان مشغول هستند.

وی با اشاره به موج بازگشت به الهیات و دین نزد سرآمدان علم، ابراز کرد: این اندیشمندان طراز اول اذعان دارند باید یک چتر گسترده معنوی بر تمام حوزه‌های علمی سایه افکند. حتی برخی از دانشمندان به موضوع الهام یا مدیتیشن اعتقاد راسخ دارند. در دهه‌های اخیر، کتاب‌های بی شماری توسط دانشمندان طراز اول خداباور نگارش یافته است که به مسائلی همچون ماهیت غیرمادی روح می‌پردازد در حالی که دلیل اصلی ملحدان برای انکار خداوند، نفی هرچیز غیرمادی است. ویتل، فیزیکدان طراز اول عصر حاضر، اظهار می‌دارد شاید بتوان در فیزیک نظریه ریسمان را به سرانجام رساند، اما هرگز نمی‌توان پاسخی برای شعور و روح انسانی ارائه کرد.

گلشنی با اشاره به تأسیس انجمن اروپایی علم و الهیات در سال ۱۹۸۶، اذعان کرد: این انجمن هر دو سال یکبار در یکی از شهر‌های اروپا کنفرانسی را با حضور دانشمندان درجه اول علوم مختلف برگزار می‌نماید و به وضوح مشاهده می‌شود دانشمندان غربی به الهیات و فلسفه با دیدگاه حکمت طبیعی بازگشته‌اند. نکته جالب این است که آرای دانشمندان مسیحی و یهودی در موضوع رابطه علم و دین، با ما اشتراکات فراوانی دارد.

نویسنده کتاب علم و دین در افق جهان‌بینی توحیدی، با اشاره به انتشار این کتاب توسط انتشارات جامعه المصطفی و ترجمه آن به زبان‌های عربی و انگلیسی، ابراز کرد: کتاب مذکور از سوی فیلسوفان انگلیسی و امریکایی به شدت مورد تحسین قرار گرفته است و یکی از فیلسوفان انگلیسی در پیامی به من اظهار داشت با وجود اختلافات سیاسی که میان ما وجود دارد، بسیار خوشحالیم که از لحاظ فلسفی این مقدار به یکدیگر نزدیک هستیم.

یادآور می‌شود، در این مراسم از کتاب «علم و دین در افق جهان‌بینی توحیدی» نوشته استاد مهدی گلشنی رونمایی شد.