امید به آینده؛ میراث زنده‌یاد کاظمی‌آشتیانی

علی‌اصغر غفاری‌زاده، متخصص جنین‌شناسی و مسئول فنی آزمایشگاه جنین‌شناسی مرکز درمان ناباروری جهاددانشگاهی استان مرکزی، در گفت‌و‌گو با ایکنا از استان مرکزی، وجود فرزند را یکی از پایه‌ها و ستون‌های حفظ نظام خانواده و ایجاد فضای صمیمی در خانواده دانست و گفت: عدم وجود فرزند به‌دلیل ناباروری در خانواده یکی از معضلاتی است که از دیرباز تاکنون تعدادی از خانواده‌ها با آن مواجه هستند.

وی ادامه داد: تا اواسط دهه 50 روش‌های متقن و اصولی در حوزه درمان ناباروری وجود نداشت و از سال 1978 روش‌های جدید درمانی در انگلستان و سایر کشورهای پیشرفته ایجاد شد و این امر باعث شد تا نور امیدی در دل زوجین نابارور جوانه زند، چراکه افراد می‌توانستند با استفاده از سلول‌های جنسی خود و با کمک روش‌های موجود، فرزنددار شوند. این روش در آن زمان روشی گران‌قیمت بود و فقط افراد خیلی خاص با تمکن مالی بالا می‌توانستند با سفر به کشورهای اروپایی از جمله انگلستان نسبت به درمان ناباروری اقدام کنند.

غفاری‌زاده افزود: درمان این افراد دغدغه بود و در جامعه سنتی ما داشتن فرزند از اهمیت چندین برابری برخوردار است؛ چراکه نداشتن فرزند باعث می‌شد که کانون خانواده از هم پاشیده شود. با وجود این دغدغه پژوهشکده رویان به‌عنوان یکی از واحدهای پیشرو در درمان ناباروری به‌منظور بومی کردن این دانش پیش‌قدم شده و با تلاش زنده‌یاد سعید کاظمی‌آشتیانی و همراهان وی این مسیر بسیار خوب پیش رفت و ثمرات خوبی از این همت، تلاش و آینده‌نگری در کشور ایجاد شد و امروز ثمره این تلاش را می‌بینیم. خوشبختانه در بسیاری از مراکز استان‌ها و حتی برخی شهرستان‌ها مرکز درمان ناباروری وجود دارد.

امیدی که بازتاب جهانی داشت

وی امید را مهم‌ترین ویژگی زنده‌یاد کاظمی‌آشتیانی دانست و اضافه کرد: وی با این اقدام هم توانست امید بسیاری را در دل زوجین جوان زنده نگه دارد و هم امید را علی‌رغم فراز و نشیب‌های بسیار در این حوزه از دست نداد و با قدرت کار را پیش برد تا به نتیجه دلخواه رسید. سعید ایران کم‌لطفی‌هایی که دیدند و تمام دست‌اندازهایی که وجود داشت و ایجاد شد را با امید به خدا پشت سر گذاشت و با نشاط جهادی زمینه شور و امید را به زندگی زوجین بخشید. این اقدام در جهان بازخورد و بازتابی بسیار گسترده داشت. ثمرات و نتیجه فعالیت دکتر آشتیانی و تیمش پس از گذشت 16 سال که از درگذشت وی می‌گذرد روز به روز بروز و ظهور  بیشتری دارد.

غفاری‌زاده بحث جمعیت را موضوعی اجتماعی، اقتصادی و سیاسی دانست و گفت: جمعیت در سال‌های آینده می‌تواند در کنار سایر مشکلات و بحران‌هایی همچون آب، آلودگی زیست محیطی و هوا به‌عنوان ابرمشکل و ابربحران برای ما حائز اهمیت باشد. فقدان جمعیت به‌عنوان نبود موتور محرک در عرصه‌های مختلف است. اگر این موتور محرک وجود نداشته باشد ما در تمام عرصه‌ها به نتیجه مطلوب نخواهیم رسید.

وی با اشاره به اینکه تقریباً یک پنجم زوجین با مشکل ناباروری مواجه هستند و این عدد، عدد کمی نیست، بیان کرد: ضروری است برای خروج از این بحران در کنار ارائه تسهیلات و امتیازهای در نظر گرفته شده برای فرزندآوری به حوزه درمان ناباروری نیز نگاه ویژه‌تری صورت گیرد. شاید این رقم در مجموع عدد کمی باشد، اما می‌تواند گامی مثبت در جهت کمک به افزایش جمعیت و سیر صعودی هرم جمعیتی داشته باشد.

علم ناباروری بودجه مشخص ندارد

این متخصص جنین‌شناس با بیان اینکه در علم ناباروری بودجه مشخص و ثابت شده وجود ندارد و اگر بودجه‌ای هم هست در مراکز دولتی هزینه می‌شود، اظهار کرد: از این بودجه و ردیف‌هایی که وجود دارد در بخش‌های خصوصی و نیمه‌خصوصی هزینه نمی‌شود. یکی از چالش‌ها این است که بودجه‌ها فقط به بخش‌های دولتی اختصاص پیدا می‌کند و این مراکز با توجه به اینکه دغدغه‌های بسیار در حوزه درمان دارند ممکن است ناخواسته این بودجه در مسیر خود که همان پژوهش در حوزه درمان ناباروری است صرف نشود یا مقداری که مدنظر است، اتفاق نیفتد.

غفاری‌زاده افزود: پیشنهاد می‌شود که علاوه بر بخش‌های دولتی توجه ویژه‌ای به بخش‌های نیمه‌دولتی و غیردولتی شود تا این مراکز نیز بتوانند از این بودجه‌ها بهره‌مند شوند. نمونه موفق آن این است که جهاددانشگاهی بدون بودجه توانست به این موفقیت دست یاید و اگر بودجه باشد قطعاً بروز و ظهور آن چندین برابر خواهد بود.

وی در پاسخ به اینکه برای تربیت افرادی همچون زنده‌یاد کاظمی‌آشتیانی باید چه کرد، اظهار کرد: قطعاً برای تربیت نخبگان باید سرمایه‌گذاری هدفمند صورت گیرد. امروز نیز افرادی شبیه سعید ایران کم نیستند و ایران برخوردار از افراد جهادی، توانمند، دلسوز با روح و روانی سالم است. ما از جوانان در حوزه‌های پزشکی و غیرپزشکی کم نداریم. سازمان‌هایی در کشور وجود دارند که وظیفه آنان شناسایی این افراد است. اگر ما کاظمی‌آشتیانی‌های جدیدی ندیده یا کمتر می‌بینیم این ضعف به این سازمان‌ها و مراکز باز می‌گردد.

ضرورت حفاظت از ثروت ملی

غفاری‌زاده ادامه داد: گاه این سازمان‌ها که موظف به شناسایی هستند بودجه دولتی نیز در این بخش دریافت می‌کنند، اما نتوانستند به رسالت خود به خوبی عمل کنند. نتیجه کم‌توجهی‌ها این است که سایر کشورهای پیشرفته جهان برای نخبگان ما بستر مناسب را فراهم کرده و از آنان دعوت کرده و نیروی توانمند و سرمایه ارزشی را از کشور ما می‌گیرند. متأسفانه تعدادی از نخبگان ما به کشورهای دیگر رفته و گاه و بی‌گاه اخبار و اطلاعاتی در مورد کارهای پژوهشی آنان می‌شنویم. هریک از این افراد در داخل کشور می‌توانند دکتر آشتیانی دیگری باشند که باید از این ثروت ملی پاسداری کرد.  

وی در تکمیل سخنان خود افزود: تا دیر نشده باید به فکر کاظمی‌آشتیانی‌هایی بسیاری باشیم که امروز در مقاطع دبستان، متوسطه و دانشگاه تحصیل می‌کنند. باید آنان را به خوبی تربیت کرد و به بهترین روش از آنان حفاظت کرد. از این دست افراد با توجه به فرهنگ جهادی که در ساختار و نظام خانواده و فرهنگ خانوادگی و اجتماعی اسلامی ما وجود دارد کم نیستند فقط باید آنان را شناسایی، حفظ و تربیت کنیم.

مسئول فنی آزمایشگاه جنین‌شناسی مرکز درمان ناباروری جهاددانشگاهی استان مرکزی به تشریح سیاست‌گذاری در عرصه تحقیقات پزشکی در سال‌های اخیر پرداخت و با اشاره به اینکه فعالیت در این حوزه بهبود یافته است، اظهار کرد: این تحقیقات در زمان کرونا نمود بسیار خوبی داشت. تحقیق در این زمینه تلنگری به مسئولان و سیاست‌گذاران بود تا در این حوزه سیاست‌گذاری بیشتری صورت گیرد. هرچه این توجه، نگاه و سرمایه‌گذاری بسیار ناچیز است و ضرورت دارد توجه ویژه‌تری در این حوزه انجام شود. تحقیقات در حوزه پزشکی با سلامت جامعه سر و کار دارد و باید از افراد توانمند با هر بینش سیاسی استفاده شده و فقط افراد خاص وارد نشوند. در کنار تعهد، تخصص نیز مدنظر قرار گرفته و به بخش خصوصی و نیمه خصوصی ویژه توجه شود. بدون تردید اگر مراکز دولتی، نیمه‌دولتی و غیردولتی همه در کنار هم باشند در حوزه پژوهش و تحقیقات نتیجه بسیار شگرفی خواهیم داشت.

پژوهشگاه رویان پنجره‌ای رو به حوزه‌های نوین درمانی

وی بیان کرد: از روزی که پژوهشگاه رویان تاسیس شد قطعا نگاه و هدف تیم تحقیقات با سرپرستی زنده‌یاد کاظمی‌آشتیانی به رفع مشکلات بسیاری از مردم و گره‌گشایی از آنان منتج شد و از سوی دیگر کمک به بحث‌های مربوط به درمان و ورود به حوزه‌های نوین علوم درمانی از جمله سلول درمانی بود که طی دهه 70 و 80 رشد و پیشرفت در مرکز درمان رویان خیلی خوب پیش رفت، ولی متأسفانه در سال‌های اخیر حس می‌شود قطار پیشرفت در این حوزه سرعتش بسیار کاهش پیدا کرده و می‌طلبد مسئولان از مجموعه جهاددانشگاهی که به‌عنوان مجموعه‌ای غیردولتی حمایت کنند. امروز مرکز رویان به‌عنوان نهاد علمی در عرصه بین‌المللی شناخته شده است و شایسته است از آن حمایت جدی شود. قطعاً حمایت از این بخش می‌تواند ثمرات خوبی به همراه داشته باشد.

غفاری‌زاده افزود: قطار پیشرفت در حوزه پزشکی در حال حرکت است و می‌تواند در بخش سلول درمانی به‌عنوان یکی از بحث‌های بسیار مهم مورد توجه باشد. این علم در آینده می‌تواند به علم پزشکی تحول بخشد و شروع این تحول با رویان و پژوهشگاه رویان بود. در سال‌های اخیر توجه به این مرکز کمرنگ شده است. توجه ویژه همچون دهه 80 به ایجاد بسترهای جدید در حوزه درمان و علم پزشکی خواهد داشت.

وی با بیان این مطلب که با تأسیس و راه‌اندازی مرکز رویان به هدفی که انتظار داشتیم رسیده‌ایم، اما نیاز به حمایت متخصصان، مسئولان درمانی و سیاسی استان احساس می‌شود، اضافه کرد: مرکز درمان ناباروری استان از سال 89 در استان کلید خورد. هدف ما این بود که بتوانیم در این بخش از درمان در استان به استقلال و خودکفایی برسیم و هم‌استانی‌ها و استان‌های مجاور نیاز نباشد به تهران و استان‌های بزرگ سفر کنند.

مسئول فنی آزمایشگاه جنین‌شناسی مرکز درمان ناباروری جهاددانشگاهی استان مرکزی در پایان گفت: خوشبختانه توانسته‌ایم این علم را در استان بومی‌سازی کرده و مرکز دولتی و غیردولتی از این بومی‌سازی بهره‌مند شدند. شاید بسیاری از متخصصان این حوزه آغاز کارشان با جهاددانشگاهی بود و خوشحالیم در استان بخش خصوصی و دولتی در کنار جهاددانشگاهی در حال ارائه خدمت به هم‌استانی و سایر استان‌ها هستند.