تضادی بین اعمال عبادی فردی و امور اجتماعی وجود ندارد
استاد مؤسسه آموزشی، پژوهشی امام خمینی(ره) گفت: افرادی بیشتر به فکر دیگران هستند و به مردم خدمت می‌کنند که در امور عبادی‌شان هم موفق‌‌تر هستند زیرا کسی حاضر است از مال و جان و وقت و آسایش ظاهری خود برای خدمت به دیگران بگذرد که ایمان بیشتری دارد بنابراین تنافی و تضادی بین اعمال فردی عبادی و امور اجتماعی وجود ندارد.
ماه رجب، آغاز سه ماه پرفضیلت در آموزه‌های اسلامی است و هر سه ماه رجب، شعبان و رمضان از مقام والایى در میان دیگر ماه‌هاى سال برخوردارند. گو اینکه این ماه‌ها، حتى در دوران جاهلیت نیز مورد احترام زیادى بوده و آن را حرام مى‌نامیدند زیرا جنگ و کارزار در این ایام ناروا و ممنوع بوده است.ایکنا ـ جایگاه ماه رجب در منظومه معارف اسلامی چرا اینقدر مهم شمرده شده است و اساسا فلسفه فضیلت و برتری برخی ماه‌ها بر دیگری در چیست؟
خداوند در قرآن کریم فرموده است؛ إِنَّ عِدَّةَ الشُّهُورِ عِنْدَ اللَّهِ اثْنَا عَشَرَ شَهْرًا فِي كِتَابِ اللَّهِ يَوْمَ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ مِنْهَا أَرْبَعَةٌ حُرُمٌ ۚ ذَٰلِكَ الدِّينُ الْقَيِّمُ ۚ فَلَا تَظْلِمُوا فِيهِنَّ أَنْفُسَكُمْ ۚ وَقَاتِلُوا الْمُشْرِكِينَ كَافَّةً كَمَا يُقَاتِلُونَكُمْ كَافَّةً ۚ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ مَعَ الْمُتَّقِينَ؛ این از تقدیرات الهی است که 12 ماه را برای یک‌سال قرار داده و 4 ماه آن را هم حرام قرار داده است که شامل ماه ذیقعده، ذیحجه، محرم و رجب می‌شود. خداوند زمان‌ها و مکان‌هایی را مقدس قرار داده است. مسجدالحرام و ماه رمضان از این جهت مقدس هستند و تقدیر الهی پشت آن قرار دارد و البته فلسفه خاص خود را هم دارد از جمله اینکه فضیلت و اهمیت ماه رجب در این است که انسان‌ها به خصوص مؤمنین خودشان را برای ورود به ماه مبارک رمضان آماده کنند و خود ماه رمضان هم مقدمه برای ورود به لیله القدر است و لیله قدر هم خیر من الف شهر است.
در مورد ماه رجب هم دارد که خداوند ملکی را در آسمان هفتم یعنی جایگاه خیلی بلند قرار داده است که به آن داعی گفته می‌شود و مردم را به آمدن ماه رجب بشارت می‌دهد و دعوت می‌کند که مردم از فیوضات این ماه بهره ببرند. این ملک مرتبا ندا می‌دهد: طوبی للذاکرین. خوشا به حال کسانی که ذکر خدا را می‌گویند و به یاد او هستند. خود خداوند هم فرموده است: أنا جليس من جالسني، و مطيع من أطاعني، غافر من استغفرني، الشهر شهري و العبد عبدي، والرحمه رحمتي، فمن دعاني في هذا الشهر أجبته، و من سألني أعطيته، و من أستهداني هديته، و جعلت هذا الشهر حبلاً بيني و بين عبادي، فمن اعتصم به وصل الیّ. از پیامبر (ص) روایت شده است: بدان که خداوند تعالی در آسمان هفتم فرشته‌ای را گماشته، که داعی (دعوت کننده) نامیده می‌شود. پس هنگامی که ماه رجب داخل شود، آن فرشته هر شب تا صبح ندا می‌دهد که خوشا به حال ذاکران، خوشا به حال اطاعت کنندگان؛ خداوند تعالی می‌گوید: من همنشین کسی هستم که با من بنشیند و مطیع آنم که اطاعتم کند؛ آمرزنده کسی هستم که از من طلب بخشش کند. پس هر کس بخواند مرا در این ماه اجابتش کنم، و کسی که بخواهد از من عطایش کنم ... .
در تعبیر دیگری فرمود؛ الشهر شهری و العبد عبدی؛ یعنی این ماه، ماه من است و این عبد هم بنده من است و این مطلب را بدون قید مطرح فرموده است و به تعبیر خودمانی نوع مواجهه من با بندگان در این ماه، ربطی به دیگری ندارد و من فیض و رحمت خودم را در این ماه بر بندگان سرازیر می‌کنم و کسی هم حق اعتراض ندارد.
ایکنا ـ ادعیه‌های وارده برای این ماه هم محتوای عجیب و بویژه مضامین توحیدی بلندی دارند.
بله؛ در ماه رجب ادعیه‌ای وارد شده است که شاید عظمت آن از ادعیه ماه مبارک رمضان هم بالاتر باشد؛ از جمله این دعای مشهوری که بعد از هر نماز در این ماه خوانده می‌شود؛ یا من ارجوه لکل خیر و آمن سخطه عند کل شر... . دعای دیگری هم دارد که فرموده است؛ خاب الوافدون علی غیرک؛ خدایا هر کسی بر غیر تو دل بست نومید است و خسر المتعرضون ... بابک مفتوح للراغبین. در خانه خداوند به روی همه باز است؛ البته همیشه در خانه خدا و توبه باز است ولی این دعا در ماه رجب وارد شده است یعنی در این ماه به همه توجه می‌دهند که در خانه خدا به صورت ویژه باز است و به اصطلاح خودمانی آب و جارو هم شده است و چراغ هم روشن کرده‌اند و مهمتر اینکه خداوند خودش هم در کنار این در ایستاده است و منتظر است تا کسانی که به سوی او می‌آیند مورد پذیرایی قرار گیرند.
اگر بخواهیم تشبیه کنیم شبیه توبه حر است یعنی وقتی حر توبه کرد و برگشت خود امام حسین(ع) به استقبال او رفت و فرد دیگری را نفرستاد یا فرموده است وقتی بنده توبه کرد و به سمت خدا برگشت. در روایت بیان شده است که «اشدا فرحا» یعنی شادی بسیار زیادی پیدا می‌کند از این که بنده به سمت او آمده است. خدا منتظر توبه ماست تا رحمت خود را بر ما وارد کند. در کنار این مسئله، دو مناسبت مهم هم در این ماه داریم که یکی 13 رجب و سال‌روز میلاد با سعادت حضرت علی(ع) است و دیگری 27 رجب و سال‌روز بعثت نبی مکرم اسلام که سرمنشا همه خیرات است.
در فرازی از این دعای ماه رجب می‌خوانیم؛ یا من ارجوه لکل خیر... از خداوند طلب می‌کنیم همه خیرات دنیا و آخرت را به ما عنایت کن و این نشان می‌دهد که این کار ممکن و شدنی است که به ما آموخته‌اند و در فراز بعد می‌خوانیم جمیع شرور دنیا و آخرت را از ما دور بدار و به این هم بسنده نکرده است و می‌فرماید؛ و زدنی من فضلک یا کریم... یعنی باز بر این دو هم بیفزا و این فراز از عجایب است زیرا وقتی خداوند همه خیرات را داد مگر چه باقی می‌ماند؟ این نشان می‌دهد که وقتی جمیع خیرات هم به ما عطا شود باز رحمت خدا بی‌منتها و بی‌پایان است.
در دعای دیگری هم داریم؛ اللٰهُمَّ إنّى أسأَلُك صَبرَ الشّاكرينَ لَك؛ باراِلٰها، صبر شاکرانت را از تو تقاضا دارم؛ و عَمَلَ الخائِفينَ مِنك؛ و عمل خداترسان را از تو طلب می‌کنم؛ و يقينَ العابِدينَ لَك؛ و یقین عبادت‌کنندگانت را از تو خواهانم؛ اللٰهُمَّ أنتَ العَلىُّ العَظيمُ؛ خداوندا، تویی والامرتبه و بزرگ؛ و أنا عَبدُك البائِسُ الفَقير ...؛ از خداوند صبر شاکرین را طلب می‌کنیم و عمل و عبادت خائفین از مقام الهی. در دعاهای دیگر هم داریم که الحمدلله الذی اشهدنا مشهد اولیائه فی رجب؛ معلوم می‌شود که زیارت ائمه در این ماه بسیار اهمیت دارد چه انسان این زیارات را بخواند و یا به زیارت حضوری برود که به خصوص در این ماه توصیه و تاکید شده است.
ایکنا ـ بهره‌مندی از فیوضات این ماه خود نیازمند مقدماتی است آیا در روایات چیزی در این باره وارد شده است؟
بله اول استغفار؛ خیلی در روایات بر استغفار و اهمیت و نتایج آن در طول سال تاکید شده است ولی به صورت ویژه در روایات داریم که افضل اعمال ماه رجب، استغفار از ذنوب و گناهان است. البته مراتب گناهان ما متفاوت است و استغفار هم صرفا زبانی نیست بلکه استغفار زبانی باید مقدمه برای استغفار عملی و باطنی و خالصانه باشد. استغفار هم برای این است که فرد گناهان و اشتباهات خود را جبران کند تا روح و ظرفیت معنوی او برای دریافت فیوضات الهی آماده‌تر شود و ارتقاء یابد.
عمل دیگری که در این ماه بسیار سفارش شده است توسل و یاد امام زمان(عج) به عنوان ولی امر الهی به عنوان یک رکن است و اگر کسی بخواهد در این ماه از درجات معنوی برخوردار شود باید دعای سلامتی و فرج را زیاد بخواند و بداند ایشان، صاحب الزمان هستند. در کنار استغفار و توسل به امام زمان(ع) موارد دیگری هم ذکر شده است از جمله اینکه انسان با تمرکز قلبی و ذهنی ولو در حد محدود اعمال این ماه را به جا بیاورد و در حد مقدورات انجام دهد.
ایکنا ـ همانطور که به مقدورات متفاوت افراد اشاره فرمودید، برخی می‌گویند ما درگیر کارهای روزمره هستیم و فرصت نداریم، شما چه توصیه‌ای به این گروه از مردم دارید؟
هر کسی در هر حدی که می‌تواند خوب است به انجام اعمال این ماه و استغفار و روزه مبادرت ورزد ولی گاهی ما ساعت‌ها پای برنامه‌های تلویزیون می‌نشینیم و خسته نمی‌شویم ولی اعمال ماه رجب را اگر کسی بخواهد تمام و کمال هم انجام دهد شاید 20 دقیقه تا نیم ساعت بیشتر زمان لازم نباشد ضمن اینکه مهم، توجهات قلبی است و توجهات قلبی هم زمان خاصی ندارد.
ایکنا ـ وقتی وارد این ماه و ماه رمضان و ماه‌هایی که رنگ و بوی عبادی بیشتری دارند، می‌شویم توجه بیشتر به اعمال عبادی فردی در برابر اعمال خیر اجتماعی است ولی برخی می‌گویند بهتر نیست به جای اینکه ذکر بگوییم و نماز مستحبی بخوانیم، به مردم خدمت کنیم و ... دیدگاه شما چیست؟
در این جا باید بر این نکته تایید کنیم که اتفاقا افرادی بیشتر به فکر دیگران هستند و به مردم خدمت می‌کنند که در امور عبادی‌شان هم موفق هستند و با خدا انس دارند زیرا کسی حاضر است از مال و جان و وقت و آسایش ظاهری خود برای خدمت به دیگران بگذرد که ایمان بیشتری دارد بنابراین تنافی و تضادی بین اعمال فردی عبادی و امور اجتماعی وجود ندارد و هرقدر هم ایمان و اخلاق فرد بیشتر باشد خدمت او هم خالصانه‌تر، درست‌تر و بی‌منت‌تر خواهد بود. کسی که معرفت به خدا و خضوع و خشوع دارد می‌تواند خالصانه هم خدمت کند بنابراین مقداری از امور عبادی برای همه لازم است.
البته یقینا بخش عمده عبادات هم خدمت به دیگران است ولی نباید اسیر وساوس شیطانی شویم که مثلا برخی می‌گویند بهتر است به جای زیارت و ... پول آن را صرف امور خیر بکنیم.
ایکنا ـ یکی از مسائلی که باز در این ایام مطرح می‌شود این است که ما روایات عجیبی داریم مثلا گفته شده است که هر کسی یک روز از ماه رجب روزه بگیرد خداوند همه گناهان او را خواهد بخشید، با این نوع روایات چه مواجهه‌ای باید داشته باشیم؟
این موضوع مانند این است که بگوییم کسی همه دروسش ضعیف است ولی یک درس او از جمله ریاضی قوی است؛ آیا چون همه دروسش ضعیف است باید نمره ریاضی او را هم پایین بدهیم و نادیده بگیریم؛ همین مقدار هم توفیقی برای فرد است و ما حق نداریم این توفیق را از کسی سلب کنیم و چه بسا همین مقدار توفیق سبب شود که فرد در سایر امور هم توبه کند و کارش اصلاح شود؛ البته مسلما دین یک مجموعه معارف اعتقادی و عملی است که انسان باید ملتزم به همه آن‌ها باشد ولی چون مراتب ایمان افراد مختلف است میزان پایبندی و تقید آنان هم سلسله مراتبی دارد؛ یکی ممکن است واجباتش را هرچند دست و پا شکسته انجام دهد ولی معتقد است که یک روز روزه رجب اینقدر پاداش دارد لذا روزه بگیرد و همین مقدار هم باید تشویق شود.
در برخی روایات داریم که هر کسی یک قطره اشک برای امام حسین(ع) بریزد فلان ثواب را دارد بنابراین نباید ارزش برخی کارها را با توجیهات از بین ببریم زیرا همین قطره اشک شاید عاملی برای برگشت برخی افراد به مسیر هدایت باشد لذا این مطالب کاملا با عقل سازگار است.
در قرآن کریم خطاب به بنی‌اسرائیل داریم: وَإِذْ قُلْنَا ادْخُلُوا هَٰذِهِ الْقَرْيَةَ فَكُلُوا مِنْهَا حَيْثُ شِئْتُمْ رَغَدًا وَادْخُلُوا الْبَابَ سُجَّدًا وَقُولُوا حِطَّةٌ نَغْفِرْ لَكُمْ خَطَايَاكُمْ ۚ وَسَنَزِيدُ الْمُحْسِنِينَ؛ یک کلمه حطه بگویید تا من شما را ببخشم، آیت‌الله مصباح می‌فرمود چطور خداوند در اینجا با گفتن یک کلمه حطه مقرر کرد همه گناهان آنان را ببخشد ولی گفتن یک «یا حسین(ع)» قادر به این کار نباشد؟ البته بنی اسرائیل به جای حطه(ریزش گناهان) حنطه یعنی گندم گفتند ولی به هر حال اهمیت این کار را نمی‌توان منکر شد. کسی ممکن است خطاهایی داشته باشد ولی این ثواب هم جای خودش را دارد.
گفت و گو از علی فرج زاده
انتهای پیام
