پاکستان به جای فرار رو به جلو، نگرانی امنیتی ایران را برطرف کند

کیومرث یزدان‌پناه درو، استاد جغرافیای سیاسی دانشگاه تهران در یادداشت ارسالی به ایکنا به تحلیل اتفاقات مرزی اخیر بین ایران و پاکستان پرداخته که در ادامه می خوانیم.

پاکستان همسایه خوب ماست اما باید متوجه باشد که امنیت موضوعی دو طرفه است و نمی توان از آن صرفا برداشت کالایی داشت. ایران بیش از پنجاه سال است که در برقراری نظم و امنیت مرزهای شرقی چه با پاکستان چه با افغانستان تنها است و هر چقدر که نیروهای مسلح و مرزبانی با اقتدار و جدیت در تأمین امنیت مرزها جان فشانی کرده و هزینه می دهند اما در سطوح سیاسی و سیاست خارجی اکثر دولت‌های مستقر در کشور کوتاهی های زیادی داشته اند و نتوانسته اند با قدرت دیپلماسی، همسایگان شرقی را به راهبرد اساسی در تأمین امنیت مرزها ترغیب کنند.

همین ضعف باعث شده که افغانستان و پاکستان فکر کنند که فقط وظیفه ایران استقرار نظم و امنیت در مرزهای شرقی است و در بسیاری از مواقع پاسخگوی حجم زیاد ناامنی در مرزهای خود با ایران نیستند. مواد مخدر، تروریسم، شرارت های مسلحانه، مهاجرین بی سر و ته، قاچاق سلاح، قاچاق انسان و کالا و بی هویتی مرزهای دو همسایه شرقی رهاورد این بی مبالاتی ها و بی مسئولیتی های دولت ها و ارتش های افغانستان و پاکستان نسبت به ایران است. این مرزها که ۱۹۰۰ کیلومتر طول دارند باید از وضع امنیتی صرف خارج شده و کاربری آنها تغییر کند.

پاکستان باید ملزم شود تا بستر تأمین سلاح و اطلاعات برای تروریست ها نشود و رفتار منفعلانه خود را در مرزهای طولانی با ایران متوقف کند و از نفوذ اطلاعاتی و امنیتی خود برای زمین گیر کردن دائمی گروهای تروریستی استفاده کند.

‏ایران، پاکستان و افغانستان باید شرایط بسیار حساس زمانی را درک کنند و هیچکدام  نباید با استفاده از موقعیتی که دارند منطقه را به عنوان پوششی برای اقدام بی پروا و نقض حاکمیت ملی همدیگر و آسیب پذیری امنیتی تبدیل کنند.

کشورهای منطقه می دانند که تروریسم یک چالش وسیع برای امنیت منطقه ای و امنیت ملی تک تک این کشورهاست و برای مقابله با آن نیازمند همکاری جمعی در منطقه و جلب مشارکت جهانی هستند. 

از طرفی دیگر پاکستان روابط پایداری با ایران دارد و حتی نباید لطف های ارزنده ایران به خود در دوران های سخت تاریخی به ویژه جنگ با هند را فراموش کند. انتظار از پاکستان برای خشکاندن ریشه های تروریسم در کشورش بیشتر از این حرفهاست و حمله احساسی ارتش این کشور به سراوان مایه تأسف و به نحوی این اقدام را باید فرار رو به جلوی اسلام آباد ارزیابی کرد.

حرکت بازدارنده ایران اگر چه نباید رسانه ای می شد، نتیجه کوتاهی های ارتش پاکستان بود و این اقدام را نمی شود نقض حاکمیت و تمامیت ارضی پاکستان تلقی کرد. دولت و ارتش پاکستان باید دغدغه ها و نگرانی امنیتی ایران را در مرزهای خودش درک کرده و متوجه شوند که ساده انگاری امنیت مرزها از سوی پاکستان وارد مراحل خطرناکی برای ایران شده است. لذا انتظار می رود تا دولت، مجلس و ارتش پاکستان مسئله حذف تروریسم و عوامل ناامن زا را در طول بیش از ۹۵۰ کیلومتر مرز زمینی با ایران کاملا جدی بگیرند. 

این یک واقعیت جغرافیایی است که نه پاکستان، نه عراق، نه عربستان، نه جمهوری آذربایجان و نه هیچکدام از همسایگان دشمنان ما نیستند و ما هم دشمن آنها نیستیم. اراده ای فراسوی مرزهای سرزمینی در تلاش برای جنگ و بحران در منطقه هستند و ممکن است کشورها را به سمت جنگی ژئوپلیتیکی بکشانند.

این خطر ژئوپلیتیک بیخ گوش کشورهای منطقه به ویژه ایران است و تحرکات نظامی در منطقه، در صورت غفلت کشورهای منطقه، گام به گام به جنگ بزرگ را نزدیک می کند که ممکن است در ماه مارس اتفاقات پیچیده ای در منطقه رخ بدهد.

نکته حائز اهمیت دیگر در کنترل و مدیریت فضای عمومی و رسانه ای برای دو کشور است که ممکن است با نشر حواشی دردسرساز، به اختلاف افکنی و تفرقه دست بزنند که در شرایط فعلی به عنوان عاملی مخرب در خدمت انحراف افکار عمومی است.