ویژگی‌های مدیران جامعه اسلامی از دیدگاه امام علی(ع)
رعایت تقوای الهی، تخصص و تعهد، عدالت، پرهیز ار رانت، توجه به ضعفا، مبارزه با فساد، ساده‌زیستی، مردم‌داری از جمله مهم‌ترین نکات مورد تأکید حضرت امیرالمؤمنین(ع) در نامه‌ها و خطبه‌های مختلف نهج‌البلاغه است که یک مدیر باید به آنها پایبند باشد.
مرتضی قائمی، عضو هیئت علمی دانشگاه بوعلی سینا همدان در گفتوگو با ایکنا از همدان با بیان اینکه حضرت امیرالمؤمنین علی(ع) به‌عنوان اولین امام معصوم، نقش مهمی در هدایت شیعیان داشتند و اثر ارزشمند نهج‌البلاغه را از خود به یادگار گذاشتند، اظهار کرد: در نهج‌البلاغه با موضوعات و حوزه‌های متنوعی روبه‌رو می‌شویم، چراکه این مطالب در مناسبت‌های مختلفی بیان شده است، لذا این کتاب از تنوع موضوعی بالایی برخوردار است؛ مطالبی از تربیت، سلوک و عرفان گرفته تا مسائل فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی و... از زبان حضرت(ع) در این کتاب بیان شده است.
یکی از محوری‌ترین مباحث این کتاب ارزشمند زمامداری و چگونگی حاکمیت و مدیریت اسلامی است، مدیریت در مکاتب مختلف اصول متفاوتی دارد، در اسلام هم جزء اصول اولیه است، چراکه اسلام یک دین سیاسی است، به‌طوری که 11 تن از امامان معصوم ما در مسیر کار اعتقادی و سیاسی به شهادت رسیدند.
اسلام برای حکومت‌داری برنامه دارد؛ وقتی نامه 45، خطبه شِقشِقیّه و نامه 53 و... نهج‌البلاغه را که اصول زمامداری و حکومت‌داری را بیان کرده می‌خوانیم به نتایجی دست پیدا می‌کنیم که حضرت امیر(ع) همه زوایای حکومت‌داری را مورد بررسی قرار داده‌اند. در نامه 45 نهج‌البلاغه یک نامه مدیریتی محسوب می‌شود ایشان مدیران را به «رعایت تقوای الهی» توصیه می‌کند، شاید این سؤال ایجاد شود که مدیریت به تقوا چه ربطی دارد؟ اما در دیدگاه امام علی(ع) رعایت تقوا و اخلاق از اصول اولیه مدیریت است.
ما در برخی از سطوح در کشور خود هر چه ضربه خورده‌ایم از جانب مدیرانی بوده که تقوا نداشته و از نظر اعتقادی متعهد نبوده‌اند، هر جا از نظر اعتقادی لنگ زده‌اند در مدیریت کشور هم آسیب وارد شده، مدیری که تحت تأثیر هوای نفس بوده و از اصول اعتقادی فاصله گرفته باشد کشور را هم از رسیدن به هدف اصلی خود دور نگه می‌دارد.
امام علی(ع) اساس کار مدیران را بر تقوا می‌گذارد که یک مدیر باید اخلاق خود را با مبانی اعتقادی اسلام منطبق کند، در نامه 53 نهج‌البلاغه نیز حضرت بر تخصص تأکید می‌کند و می‌فرماید: مدیری که کاربلد نباشد و تخصص ندارد نمی‌تواند توسعه، تغییر و اصلاح ایجاد کند. لذا، «تخصص و تعهد» دو بال برای یک مدیر در حکومت‌داری است، چراکه اگر مدیری متخصص باشد و متعهد نباشد خراب‌کاری و فساد ایجاد می‌کند و اگر متخصص هم نباشد به کار و امور آسیب وارد می‌کند.
پس از این موارد مهم‌ترین اصلی که حضرت امیر(ع) برای حاکمان و مدیران یک جامعه ضروری و لازم می‌داند «عدالت» و «پرهیز ار رانت» است، دو موردی که رعایت نکردن آن از دید امام منفور است و در نامه 53 به شدت به رانت‌خواری حمله می‌کند و امتیاز به اطرافیان دادن را جنگ با خدا اعلام می‌کند، مسئله‌ای که امروز در جامعه ما هم به‌عنوان یک مشکل و آسیب وجود دارد.
اشرافی‌گری با مرام علوی جور در نمی‌آید
اصل دیگری که از دیدگاه امام علی(ع) به‌عنوان یکی از اصول مدیریتی در جامعه اسلامی باید مورد توجه قرار بگیرد، «توجه به ضعفا» است؛ یکی دیگر از توصیه‌های مؤکد امام علی(ع) در نهج‌البلاغه و تمام بیانات ایشان این است که به اقشار ضعیف باید توجه شود، مدیری که توجه به اقشار ضعیف ندارد خود را مدیون آنها کرده است؛ در این زمینه هم دولت و هم ثروتمندان موظف هستند.
در نامه 53 آنچه که مورد تأکید حضرت امیر(ع) قرار گرفته؛ حمایت از ضابطه به جای رابطه است و سپس «مبارزه با فساد» در هر زمینه مورد تأکید ایشان است، به‌طوری که می‌فرماید: اگر کسی فاسد است حتی اگر مدیر باشد باید سریعاً به مردم معرفی شود و شدیدترین برخوردها با او صورت بگیرد، چراکه آنچه مردم را اذیت و بدبین می‌کند، فساد است. امام علی(ع) نسبت به این مسئله بسیار حساس است؛ به مدیران خود اخطار می‌دهد اگر با فساد مبارزه نکنند و خود درگیر فساد شوند آنها را با شمشیرش بزند؛ شمشیری که هر کس را با آن بزند حتما از اهل دوزخ خواهد بود.
«ساده‌زیستی» به‌عنوان اصل دیگری است که امام علی(ع) در نهج‌البلاغه به مدیران تأکید دارند. در این زمینه حضرت می‌فرماید: مدیر اسلامی باید ساده‌زیست و از اشرافی‌گری به دور باشد؛ اشرافی‌گری با مرام علوی جور در نمی‌آید و از مهم‌ترین نکات در مدیریت اسلامی است.
حضرت امیر(ع) در کنار این موارد می‌فرماید: افرادی که راه درست را می‌روند باید مورد «تشویق» قرار بگیرند، هم‌چنین به «قرار دادن هر چیزی در سر جای خود» که عدالت است نیز تأکید می‌کنند، «مردم‌داری» و در میان مردم بودن از اصولی است که یک حاکم باید به آن توجه داشته باشد و این نکات جزء مهم‌ترین نکات و توصیه‌های حضرت امیر(ع) به مدیران و حاکمان اسلامی است.
انتهای پیام
