صحیفه سجادیه راز و نیاز با خداوند است

محمود مهدوی دامغانی، قرآن‌پژوه و مترجم قرآن کریم، به‌مناسبت سالروز ولادت امام سجاد(ع)  در گفت‌وگو با ایکنا از خراسان رضوی اظهار کرد: در میان دوازده امام چنین است که هیچ‌یک از ائمه معصوم(ع) مصائبی را که امام سجاد(ع) تجربه کرده‌، درک نکرده‌اند. امام سجاد(ع) در سه سالگی شاهد شهادت جد بزرگوار خود امیرالمؤمنین(ع) بوده است و در همان کودکی با تأسف و اندوه بسیار زیاد این واقعه ناجوانمردانه را درک کرده‌، همچنین چند سال بعد شاهد واقعه کربلا بوده‌اند.

عطار در قصیده بسیار بزرگی امام سجاد(ع) را ستایش و سپس داستان جنایت‌بار کربلا را بیان می‌کند، علاوه بر اینها امام سجاد(ع) در بستر بیماری بودند و نمی‌توانستند پدر خود را در حفظ دین و اسلام یاری کنند، لذا همین امر شرایط را برای ایشان سخت‌تر می‌کرد. حضرت سجاد(ع) در دو اثر ارزنده جاودانه‌ای که از وجود مقدسش باقی مانده است، یعنی «54 دعای صحیفه سجادیه» و «رساله حقوق» هیچ امری به جز مدح، ستایش و راز و نیاز با خداوند را مطرح نکرده است.

حضرت در صحیفه سجادیه هیچ امری را از خانواده بزرگ خود بیان نکرده‌اند، زیرا ایشان چنان محو عبادت خداوند شده‌اند که جایی برای غیر از خدا در نظر نگرفته است و به راستی وظیفه هر ایرانی است که صحیفه سجادیه را با ترجمه استاد مبشری که مردی بزرگ در تمامی جهات بودند حداقل یک‌بار بخواند تا این امر مهم را دریابد. این امر بیت زیبای حافظ را به یاد انسان می‌اندازد که حافظ در آن بیت سروده است:

من همان دم که وضو ساختم از چشمه عشق/ چارتکبیر زدم یکسره بر هر چه که هست

آیت‌الله صدر که مردی فرهیخته در عراق بود، هنگامی‌که صحیفه سجادیه را ترجمه کرد و به من هم هدیه داد، متوجه شدم که ایشان امام سجاد(ع) را منادی توحید در آن مقطع زمانی نامیده‌ است. تأثیر ادعیه صحیفه سجادیه بر مخاطب غیرشیعی و مخاطب متعصب تشیع بسیار مورد اهمیت است. از حضرت باقر(ع) نقل شده است که روزی پدرم امام سجاد(ع) را دیدم که از شدت عبادت و گریستن در درگاه خداوند، چهره‌شان زرد شده بود و ساق‌های پای ایشان از شدت ایستادن قدرت توانایی خود را از دست داده بود، اشکم روان شد و گفتم پدر به خویشتن رحمتی کن، پدرم نگاهی به من کردند و گفتند: «پسرم، محمد باقر عزیزم یکی از کتاب‌های دعای جدم علی‌ابن ابیطالب(ع) را بیاور.» و هنگامی‌که کتاب را آوردم، کتاب را به دست گرفتند و اندکی در آن نگریستند و با اشک فرمودند: «وای، وای چه کسی را یارای آن است که عبادت و تضرعی چون مولای ما علی‌ابن ابیطالب داشته باشد.»

بزرگان دین افرادی هستند که خویشتن را در درگاه الهی، همچون عبدی می‌دانند که اگر توفیقی به آنها داده شده لطف خداوند بوده است و این مسئله در بیشتر دعاهایی که امام سجاد(ع) تحریر کرده‌اند، مشاهده می‌شود. امام سجاد(ع) در دعای مکارم اخلاق فرموده‌اند: «و أعِزَّني و لا تَبتَلِيَنّي بِالكِبرِ ··· و لا تَرفَعْني في النّاسِ دَرَجَةً إلاّ حَطَطتَني عِندَ نَفسي مِثلَها و لا تُحدِثْ لي عِزّا ظاهِرا إلاّ أحدَثتَ لي ذِلّةً باطِنَةً عِندَ نَفسي بِقَدرِها؛ مرا عزت بخش و به كبر و غرور مبتلايم مفرما··· و مرا در نزد مردم درجه‌اى بالا مبر، جز اينكه به همان اندازه در نظر خودم فرودم آورى و هيچ عزت آشكارى برايم پديد مياور مگر اين كه به همان اندازه ذلتى درونى در نظر خودم پديد آورى.»

حضرت زین العابدین(ع) در این دعاها از خداوند می‌خواهد که نیازمندی او را فقط در سمت خداوند قرار دهد و حضرت را از غیر، بی‌نیاز سازد. افرادی که سعادت تشرف به مسجدالاقصی را داشته‌اند، مکرراً نقل کرده‌اند که در شب‌های ماه مبارک رمضان زمزمه دعای ابوحمزه ثمالی در تمامی این مساجد به گوش می‌رسیده است. کیست جز حضرت سجاد(ع) که به ما آموزش دهد اینگونه با خداوند سخن بگوییم. پروردگارا، هرگاه که شکر می‌کنم به خود می‌بالم که خدا را شکر کرده‌ام و ناگاه از غفلت خود بیرون می‌آیم و هوشیار می‌شوم، فریاد برمی‌آرم که خدایا خرد شکرگذاری را که به من عنایت کرده است؟ البته باید توجه داشت که ائمه معصوم(ع) قدم‌های خود در زندگی را قدم‌های نزدیک شدن به مرگ می‌دانستند و خود را برای آن آماده و مهیا می‌کردند.

وی گفت: بدترین عملکرد امویان در مدت 33 سال امامت امام سجاد(ع) است و ایشان از ظهر عاشورا تا هنگام شهادت خود در دوران دشوار و ظلم‌ستیزی امویان به حکومت و امامت مشغول بودند، اما با توجه به این اوامر در عین حال امام سجاد(ع) چنان به خویشتن مشغول بودند که همواره به ارادتمند خود توصیه می‌فرمودند که در راستای ما غلو نکنید و برای ما همین افتخار بس است که از مردم شایسته قوم خود باشید.

امام سجاد(ع) صدقه را به‌صورت پنهان به فقرا اعطا می‌کردند

در زیاراتی که در خصوص امام سجاد(ع) می‌خوانیم، حضرت را با این صفت عالی شناسایی می‌کنیم که ایشان صدقه را به‌صورت پنهان به فقرا اعطا می‌کرده‌اند، همچنین در آیه 271 سوره بقره خداوند فرموده است: «إِنْ تُبْدُوا الصَّدَقَاتِ فَنِعِمَّا هِيَ ۖ وَإِنْ تُخْفُوهَا وَتُؤْتُوهَا الْفُقَرَاءَ فَهُوَ خَيْرٌ لَكُمْ ۚ وَيُكَفِّرُ عَنْكُمْ مِنْ سَيِّئَاتِكُمْ ۗ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ؛ اگر به مستحقان آشکارا صدقه دهید کاری نیکوست، لکن اگر در پنهانی به فقیران رسانید برای شما نیکوتر است و خدا (به پاداش آن) برخی از گناهان شما را محو و مستور دارد و خداوند از (آشکارا و نهان) آنچه می‌کنید آگاه است.»

امام سجاد(ع) کسی است که حتی دشمنان او در خصوص صدقه دادن پنهانیش او را می‌ستودند و از او یاد می‌کردند و این امر در صورتی است که 100 خانوار در مدینه اطلاع نداشتند که تأمین زندگی آنها به چه صورت است و امام سجاد(ع) این امر را برعهده داشتند و هنگامی‌که ایشان به شهادت رسیدند، آن خانواده‌ها دریافتند که این کار توسط این حضرت صورت می‌گرفته است.