صحیفه سجادیه؛ نسخه تمام‌عیار حقوق شهروندی
رئیس بنیاد بین‌المللی صحیفه سجادیه گفت: صحیفه سجادیه نسخه تمام‌عیار حقوق شهروندی، رعایت خط خدا و بندگی خدا، قدرشناسی از خود و خویشتن خویش و ارتباط صمیمانه و رضایتمندانه با زندگی و طبیعت است.
صحیفه سجادیه کتابی است دربرگیرنده دعاهایی که امام سجاد(ع) به امام باقر(ع) و زید بن‌علی(ع) املا کرد. این کتاب پس از قرآن و نهج‌البلاغه مهمترین میراث مکتوب شیعه به‌شمار می‌آید و به نام‌هایی مانند «خواهر قرآن» و «انجیل اهل بیت(ع)» شناخته می‌شود.
صحیفه مورد توجه علمای اهل سنت نیز واقع شده و آن‌ها برخی دعاهای آن را نقل کرده‌اند. برخی بر این باورند که صحیفه سجادیه می‌تواند چهره جدیدی از اسلام را به انسان‌ها نشان دهد. امام سجاد(ع) در صحیفه، اصول اخلاقی و شیوه زندگی اجتماعی و سیاسی را در قالب دعا و مناجات بیان کرده است. به گفته محققان، از آنجا که امام سجاد(ع) در دوران زندگی خود با تقیه زندگی می‌کرد، این معارف را در قالب دعا بیان کرده است.
متأسفانه صحیفه سجادیه آن‌طور که باید و شاید در جامعه و عرصه بین‌الملل شناخته شده نیست و باید زمینه‌ای فراهم شود تا این کتاب نورانی به آحاد جامعه و نیز در عرصه بین‌المللی شناسانده شود. نهادهای فرهنگی باید تلاش کنند تا با اجرای برنامه‌های عملیاتی، شرایطی فراهم کنند تا همگان بتوانند از مضامین ژرف صحیفه سجادیه بهره‌گیری کنند.
در رابطه با چگونگی کاربردی‌سازی مضامین صحیفه سجادیه در جامعه و نیز معرفی این گنجینه نورانی در عرصه داخلی و خارجی به گفت‌و‌گو با حجت‌الاسلام مرتضی وافی، رئیس بنیاد بین‌المللی صحیفه سجادیه پرداختیم که مشروح آن را در ذیل مطالعه می‌کنید.
ایکنا ـ راهبردها و فرایند کاربردی‌سازی معارف صحیفه سجادیه در جامعه چگونه است؟
کتاب صحیفه سجادیه به عنوان یک نسخه کامل از معارف دینی است که دربرگیرنده بیش از هزار موضوع بوده و به اعتقاد کسانی که معجم موضوعی صحیفه سجادیه را تدوین کرده‌اند، می‌تواند چهره جدیدی از اسلام ناب را ارائه دهد. برای آینده و فردای خود نیازمند اسناد کلانی برای تمدن‌سازی و حضور جدی در نظم نوین جهانی هستیم که کتاب صحیفه سجادیه در این زمینه کتابی آخرالزمانی و سندی کلان است و می‌تواند به جایگاهی برسد که در جهات مختلف مورد استفاده و بهره‌برداری قرار گیرد.
مدتی است که بنیاد بین‌المللی صحیفه سجادیه نشست‌های تخصصی را تحت دو عنوان برگزار می‌کند. یک از این برنامه‌ها مربوط به سلسله نشست‌های صحیفه‌پژوهی است که طی برگزاری آن، مسائل و موضوعات صحیفه واکاوی می‌شود. معتقدیم زوایای پنهانی از موضوعات و نیازهای انسان امروز در لابلای فرازهای دعاهای صحیفه وجود دارد که پنهان و مغفول مانده است. همچنین، سلسله‌نشست‌هایی را با عنوان نشست‌های «برای امروز» برگزار می‌کنیم که این نشست‌ها به دنبال واکاوی راهبردهای کاربردی‌سازی معارف صحیفه است. برای اینکه به این نکات دست پیدا کنیم، از تجربه‌های زیسته کسانی که این مسیر را طی کرده و با صحیفه انس گرفته‌اند، استفاده کردیم. در این زمینه و به صورت کاربردی به تاریخ شفاهی و روایتگری از زندگی این افراد پرداخته و نکات به دست آمده را در چند دسته جمع‌بندی کردیم که می‌توان به برخی از آن‌ها اشاره کرد.
نکته اول برای جریان کاربردی‌سازی صحیفه، نشر و توزیع خود کتاب صحیفه سجادیه است. طبق آمار تا امروز بیش از 25 میلیون نسخه از مفاتیح‌الجنان مرحوم آیت‌الله حاج شیخ عباس قمی(ره) به عنوان کتاب دعا منتشر شده است که این آمار برای صحیفه سجادیه حدود 250 هزار نسخه است. اگر به این تعداد، بخشی از منتخب‌ها و کتاب‌هایی که به نوعی شرحی از صحیفه سجادیه است نیز اضافه کنیم، این تعداد در نهایت به 500 هزار خواهد رسید. این بدان معنا است که صحیفه سجادیه به عنوان یک کتاب دعا ظرفیت 50 برابری برای چاپ و نشر دارد تا در دسترس همگان قرار گیرد. امروز بسیاری از افراد متن کتاب را در اختیار نداشته و هنور کتاب صحیفه در بسیاری از خانه‌ها و در سبد فرهنگی خانواده‌های ایرانی و حتی نخبگان جامعه وجود ندارد که این مسئله دردی آشکار و قابل لمس بوده و به نوعی نشان‌دهنده کم‌کاری و سهل‌انگاری ما است. البته فعالیت‌هایی در این زمینه انجام شده یعنی در حال برگزاری پویش‌هایی هستیم و یکی از برنامه‌های بنیاد بین‌المللی صحیفه سجادیه توزیع کتاب صحیفه سجادیه به تمام نقاط کشور و حتی کشورهای خارجی است تا در دسترس همگان قرار گیرد.
نکته بعدی ایجاد نیاز به بهره‌گیری و انس با صحیفه سجادیه در سبک زندگی جامعه و افراد مختلف است. در این زمینه بخشی از تشنگی و عطش با مخاطب بوده و بخشی دیگر مربوط به جریان‌سازی و فعالیت‌های ترویجی و تبلیغی ما است. رسانه‌ها، کسانی که در حوزه‌های تبلیغی و ترویجی فعالیت می‌کنند، منابر، وعظ و خطابه، مجموعه‌های فرهنگی و آموزشی، وزارتخانه‌ها، مؤسسات و سمن‌های مختلف نقش مؤثری در این زمینه دارند. امروز حدود چهار هزار مؤسسه فعال قرآنی در کشور وجود دارد که هر کدام می‌توانند در تبلیغ بهره‌گیری از صحیفه سجادیه فعال بوده و به ترویج استفاده از آن بپردازند. کتاب صحیفه سجادیه اخت‌القرآن و نهج‌البلاغه اخ‌القرآن است، لذا مؤسسات می‌توانند در بخشی از فعالیت‌های ترویجی و تبلیغی خود به ترویج فرهنگ استفاده از صحیفه پرداخته و تمامی نهادهای رسانه‌ای فرهنگی از رسانه ملی تا آموزش و پرورش و دانشگاه‌ها در معرفی این کتاب به جامعه سهیم باشند.
نکته بعدی چگونگی ترویج انس با صحیفه است. ممکن است بسیاری از افراد در جامعه بنا به نیازی که دارند از جمله در هنگام بیماری‌ها، خشکسالی و ... به سراغ دعاهای خاصی از صحیفه بروند اما انس با صحیفه پیدا نکنند. در رابطه با شیوه‌های انس با صحیفه سه مسئله وجود دارد. اولین مسئله این است که صحیفه می‌تواند مخاطبانی داشته باشد که با توجه به موضوعات مهم، به‌روز و برای آینده‌ای که در صحیفه وجود دارد، با آن مأنوس شوند یعنی باید کاری کرد که صحیفه برای مجموعه‌ای از کسانی که در حوزه آینده‌پژوهشی فعال بوده و از جمله نخبگان جامعه هستند، به عنوان سندی کلان معرفی شود تا ایشان به سراغ آن رفته و با آن انس بگیرند.
نکته مهم بعدی، معرفی کتاب صحیفه به عنوان کتابی درسی و آموزشی است. رهبر معظم انقلاب اسلامی نسبت به موضوع کتاب عربی در مدارس سه نوع برخورد را مطرح کرده و فرمودند که دو نوع اول نیاز فرزندان ما نیست. برخورد اول نوع تکلم و گویش به زبان عربی و برخورد دوم نگاه فنی و ادبی به زبان عربی است که نیاز ضروری فرزندان ما نیست. ایشان فرمودند باید به گونه‌ای زبان عربی را به دانش‌آموزان آموزش دهیم که با معارف و انس با متون دینی آشنا شوند که این مسئله ظرایف و لطایف زبان عربی را نشان می‌دهد. معتقدیم صحیفه سجادیه حد نهایی این مسئله برای اساتید دانشگاه و حوزویان به عنوان جریان درسی است. مرحوم آیت‌الله جزایری در شرح حال خود بیان کرده‌اند که صحیفه سجادیه زمانی که حوزه هندوستان در صدر حوزه‌های علمیه قرار داشت، به عنوان کتاب درسی استفاده می‌شده است. امروز نیز برخی از مراجع در سخنان خود توصیه می‌کنند تا صحیفه سجادیه به عنوان متن آموزشی ارائه شود. البته تلاش‌های زیادی در این زمینه انجام شده تا این مسئله در دانشگاه‌ها و حوزه رقم بخورد تا صحیفه به عنوان کتاب و متن درسی شکل پیدا کرده و جمعی از مخاطبان را به سوی انس با صحیفه رهنمون کند.
در مرحله بعدی برای انس با صحیفه که یکی از مصادیق راهبردی‌سازی صحیفه است این است که در جریان و موضوعات صحیفه پیش از اینکه به سراغ صحیفه برویم، بتوانیم این روش را نهادینه کنیم که افراد ابتدا نیازها و ضعف‌های خود را به دست آورده و سپس، برای رفع نیاز و مسائل خود به دنبال صحیفه بروند. این بدان معنا است که افراد نیازها، مسائل، دغدغه‌ها و اولویت‌های خود را در نظر گرفته و بدانند که می‌توانند پاسخ این مسائل را در صحیفه پیدا کنند که اگر چنین اتفاقی رقم بخورد، قطعا سراغ این گنجینه خواهند رفت.
بعد از مرحله انس و تدبر در صحیفه، به نقطه پایانی یعنی بهره‌گیری از این کتاب نورانی به عنوان نسخه کتاب همراه و آرامش‌بخش برای تنهایی و سردرگمی و حیرت می‌رسیم. در این مرحله، موضوع، یک مسئله‌ای برای موقعیت خاص نیست و پس از انس با صحیفه، جنسی از نوع ارتباط بنده با خدا از طریق صحیفه شکل می‌گیرد که انسان امروز نیازمند این جنس از خلوت و همراهی است. دنیای امروز به دنبال قدرت دعا است و معتقد است پایین‌ترین این جنس از همراهی، تلقین است و زمانی که انسان این اذکار را بیان می‌کند، کم‌کم به جان او وارد شده و انرژی‌های درونی او را جهت می‌دهد. این مسئله، کف ماجرای انس با صحیفه است. اینکه انسان جریان طلب را در صحیفه پیگیری کند، موضوع بسیار مهمی است که بهره‌گیری از صحیفه انسان را به این سمت سوق می‌دهد. صحیفه سجادیه، لیلة‌الرغائب انسان‌ها است و شب و روز اراده‌ها و خواسته‌های انسان با صحیفه شکل گرفته و هویت خود را پیدا می‌کند.
انسان از این جهت به نقطه‌ای می‌رسد که در طلب کردن‌ها و خواستن‌ها تمامی انگیزه‌های خود را به سمت نقطه هدف بسیج می‌کند. این مسئله آن چیزی است که برای آن در دنیای امروز برنامه‌ریزی‌های فراوانی می‌شود تا برای مثال افراد چگونه به شادی و پول دست پیدا کنند؛ در حالی که چنین برنامه‌ها و طرح‌هایی از نظر محتوا و متن و نقطه مطلوبی که طلب و اراده انسان باید در آن شکل بگیرد، به گرد پای فرازهای صحیفه سجادیه نیز نمی‌رسند. طبیعی است که این جنس از همراهی با صحیفه سجادیه انسان‌ها را قدرتمند و عزتمند کرده و در مسیر بندگی قرار می‌دهد. این مسئله انسان را به جنسی از آزادگی واقعی می‌رساند. کسی که فرازهای صحیفه را همراهی می‌کند، به کسی ظلم نکرده و ظلم ظالم را نیز نمی‌پذیرد. نمی‌شود کسی که فرازهای صحیفه را همراهی می‌کند، در جایی خطا کند و صحیفه به داد او نرسد. این نگاهی است که امام سجاد(ع) در آن خطاها را ابرهای کور می‌نامند. جملات زیبای صحیفه نوع ارتباط ما را با دیگران به‌گونه‌ای تنظیم می‌کند که برای مثال کسی که غیبت ما را می‌کند، او را به زودی می‌بخشیم. انس با صحیفه آثار خود را در روحیه و شخصیت انسان نشان می‌دهد. به نوعی می‌توان گفت این کتاب در مرحله آخر، نسخه تمام‌عیار حقوق شهروندی، رعایت خط خدا و بندگی خدا، قدرشناسی از خود و خویشتن خویش و ارتباط صمیمانه و رضایتمندانه با زندگی و پیرامون و طبیعت است. صحیفه سجادیه این چهار جنس از ارتباط در حوزه معرفت را به راحتی برای انسان شکل می‌دهد.
ایکنا ـ کاربردی‌سازی مفاهیم صحیفه سجادیه چه فوایدی برای جامعه دارد؟
گاهی برای ترویج معارف و متون مد نظر باید به سراغ هنر و رسانه رفت. اگر کسی با تفکر صحیفه برای همه، هر خانه یک صحیفه، من صحیفه می‌خوانم و ... به سراغ صحیفه سجادیه برود، دست هنر و رسانه پر خواهد شد. اندیشمندان امروز معتقدند فرهنگی که نیایش و دعا نداشته باشد، فرهنگ نیست، لذا جامعه‌ای که نیایش و دعا ندارد، فرهنگ ندارد. چنانچه صحیفه سجادیه را در سبد فرهنگی خود قرار دهیم، پایه‌های فکری، مبنایی و هویتی ما توسعه پیدا کرده و دست هنر و رسانه در دنیای امروز و فردا باز خواهد بود، به گونه‌ای که اگر هنرمندان و اهالی رسانه با همه ابعاد و در جایگاه‌های ویژه خود با صحیفه ارتباط بگیرند، دستشان پر خواهد شد.
امروز صحیفه برای دانشجویان پزشکی در بعد چهارم سلامت یعنی سلامت معنوی و مراقبه‌های نیایش‌محور، در بهبودی حال بیماران، همراهی همراهان بیماران، بهبودی شرایط تحمل این سختی‌ها و مصیبت برای همراهان، بازسازی روحیه و تقویت روحیه پزشکان و در ارتباط با جامعه در نوع نگاه مردم به بیماران حرف‌های زیادی برای گفتن دارد. اهالی رسانه در هر حوزه مانند هنرهای تجسمی، فیلم‌سازی، نوشتار می‌توانند از صحیفه سجادیه به عنوان متن هنری و ادبی کلاسیک قرن اول و اولین کتابی که در صدر اسلام نگاشته شده، به خوبی استفاده و از آن بهره‌گیری کنند.
امروز اگر بتوانیم حتی یک دعا از صحیفه را به زبان کودکانه و نوجوانانه به جامعه ارائه دهیم، تأثیرات فراوانی در جامعه خواهد داشت. لذا باید قلب‌های افراد و جامعه را برای ورود صحیفه آماده کنیم. صحیفه سجادیه یکی از مصادیق صدور فرهنگ انقلاب اسلامی و ابزار پیش‌برنده و حرف پیش‌رو در آینده و فضای جدید جهانی است. صحیفه سجادیه امام سجاد(ع) به خوبی می‌تواند محور وحدت، تقریب و تبلیغ کلمه توحید باشد.
ایکنا ـ چه ضرورتی برای معرفی صحیفه سجادیه در عرصه‌های داخلی و بین‌المللی وجود دارد؟
امروز به دلیل کم‌کاری در حوزه صحیفه سجادیه باید بر خود خرده بگیریم. تا زمانی که در این زمینه احساس نیاز و کم‌کاری کنیم، ضرورت معرفی صحیفه و معارف دینی در عرصه داخلی و بین‌لمللی مشخص نمی‌شود. امروز نه فقط در حوزه صحیفه بلکه در زمینه تفسیر قرآن که از اهل بیت(ع) رسیده و تبیین کلام‌الله مجید به زبان اهل بیت(ع) که مبین قرآن هستند، نهج‌البلاغه و روایات اهل بیت(ع) کم‌کاری کرده‌ایم. معصومین(ع) همواره تأکید دارند که روایات ایشان به جامعه رسیده و زیبایی کلام آن بزرگواران به گوش مردم برسد.
صحیفه سجادیه بهترین معرفی برای مکتب و نگرش دینی و مذهبی ما به جهانیان است. باید به دنیا نشان دهیم که چنانچه می‌خواهند بدانند که مکتب و تفکر ما چیست، باید به صحیفه رجوع کنند. مرحوم علامه امینی(ره) فرموده بودند که وقتی عالمی در دمشق راجع به امام زین‌العابدین(ع) سؤال کرد، علامه امینی(ره) صحیفه سجادیه را به او عرضه کرده بودند. ایشان پس از مدتی برای دومین بار عالم دمشقی را دیدند و این عالم به مرحوم علامه بیان کرده بود که من با دقت در صحیفه نه فقط امام سجاد(ع) بلکه امامان معصوم(ع) را شناختم. لذا باید متوجه کوتاهی خود در معرفی صحیفه سجادیه باشیم. امروز به همین دلیل صحیفه سجادیه در بسیاری از مجامع دانشگاهی جهان شناخته شده نیست. باید این را بدانیم که ترویج و حرکت عمومی برای شناساندن صحیفه به جهانیان شکل نگرفته است. متن صحیفه متنی است که از صدر اسلام به ما رسیده و باید برای معرفی آن به جهانیان تلاش کنیم. در این زمینه کتابی به نام «شجره اسانید صحیفه سجادیه» تهیه شده است که به زبان انگلیسی و عربی چاپ و توزیع شده است. امروز بسیاری از مجامع علمی دنیا درخواست این کتاب را داشته و این‌گونه عنوان می‌کنند که ما از وجود چنین گنجینه‌ای خبر نداشتیم.
در این راستا و برای معرفی صحیفه به جهان پنج فعالیت تدارک دیده شده است که از طریق پنج مجموعه حوزه بین‌الملل و تفاهمی که با آن‌ها شده، پیگیری می‌شود. تفاهم‌نامه‌ها با مجموعه‌هایی همچون مجمع جهانی اهل بیت(ع)، مجمع تقریب مذاهب اسلامی، جامعة‌المصطفی(ص) العالمیه، مجموعه دفاتر مراجع عظام به ویژه دفتر آیت‌الله‌العظمی سیستانی و سازمان فرهنگ و ارتباطات منعقد شده و فقط باید وارد حوزه عملیاتی شود. از طریق تفاهم‌نامه با سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، رایزن‌های فرهنگی پای کار خواهند آمد و به توفیق الهی برنامه‌ها به خوبی پیش خواهد رفت.
همچنین، در این زمینه نشست تخصصی «راهبردهای کاربردی‌سازی صحیفه سجادیه در عرصه بین‌الملل» نیز طی سال آتی از سوی بنیاد بین‌المللی صحیفه سجادیه برگزار خواهد شد. امروز باید مجموعه‌های فرهنگی که از آن‌ها نام برده شد، به این دغدغه برسند که تفاهم‌نامه‌های منعقد شده را عملیاتی کنند. چنانچه این برنامه‌ها عملیاتی شود، اتفاقات خوبی برای معرفی صحیفه سجادیه رقم خواهد خورد و در فاصله چند ساله شاهد جهش خوبی در ترویج، تبلیغ و بازخوانی معارف صحیفه سجادیه در عرصه بین‌الملل خواهیم بود.
انتهای پیام
