پیوند تنگاتنگ شهروندان و نظام‌‌ سیاسی؛ مهم‌‌ترین رکن مردم‌‌سالاری دینی

به گزارش خبرنگار ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدحسن ابوترابی‌فرد، خطیب جمعه تهران در خطبه اول نماز جمعه تهران 11 اسفند، که در مصلای امام خمینی(ره) برگزار شد، ضمن توصیه خود و دیگران به رعایت تقوای الهی، گفت: در ادامه مباحث ارائه شده پیرامون منشور حکمرانی، امیرالمؤمنین(ع) در فرمان حکومتی به مالک اشتر، چگونگی نگاه حاکمان به مردمان را تبیین می‌فرمایند «مالک، مردمان دو گروه هستند، یا برادر دینی تو هستند و یا در آفرینش با تو همانندند» چه کلام انسان‌سازی. در جامعه آن روز مصر جمعیت انبوهی به اسلام ایمان نیاورده بودند و در دنیای کفر سیر می‌کردند. حضرت علی(ع) در این فراز تأکید می‌کنند که مالک، آحاد افراد در نظام اسلامی باید مورد توجه و نگاه ویژه تو باشند. آنان یا هم کیش و آیین تو هستند و یا مانند تو انسان هستند.

وی افزود: چنین نگاه باز و رحمانی، رفتارهای مدیریتی پر بخشش، گذشت، خدمتگزارانه و منصفانه را می‌سازد. امام علی(ع) می‌آموزد که نگاه به مردمان و اداره‌شوندگان هرکه باشد، دین‌دار و بی‌دین، موافق و مخالف باید این‌گونه باشد. مردمان چنین هستند. لغزش‌هایی از ایشان مشاهده می‌شود. دانسته یا ندانسته گرفتار رفتارهای نادرستی می‌شوند و علی(ع) واقعیت جامعه انسانی و اسلامی را فراروی حاکمان تحلیل و تبیین می‌کنند.

خطیب جمعه تهران بیان کرد: حضرت علی(ع) می‌فرمایند: «در حکومت با انسان‌هایی روبرو هستید که در معرض آسیب‌های گوناگونی هستند و گرفتار خطا و اشتباهات می‌شوند. یا مالک، با مردمان و آحاد جامعه، با خطاکاران، با بخشش و گذشت رفتار کن، همانگونه که دوست داری خداوند با عفو گذشت خود با تو رفتار کند». این نگاه که براساس نظریه جذب حداکثری و دفع حداقلی بنیان نهاده شده است یکی از مهمترین ارکان نظریه دولت در سپهر سیاسی مدرسه پیامبر اعظم(ص) و امیرالمؤمنین(ع) است. راهبرد حکومت آراسته به رحمت و عطوفت رهبر معظم انقلاب اسلامی در رویدادهای اجتماعی گذشته از این رکن رکین اندیشه سیاسی دینی الهام می‌گرفت.

وی بیان کرد: در نظام سیاسی برآمده از اندیشه وحیانی امیرالمؤمنین(ع) با نگاه لبریز از رحمت، مودت و گذشت به مردمان و اداره‌شوندگان باید نگریست. این نگاه، زیرساختی در روابط و مناسبت‌های مدیریتی و تعامل‌های انسانی را خلق می‌کند که راه را برای تحکیم پیوند دولت و ملت هموار می‌کند. با افزایش سرمایه اجتماعی، زمینه ارتقای کارآیی نظام سیاسی و اعتماد عمومی را فراهم می‌آورد.

امام جمعه موقت تهران اضافه کرد: حضرت علی(ع) در ادامه به مالک متذکر می‌شود که قرار گرفتن در سطوح مختلف مدیریت، ملازم با قدرت است. صاحبان مسئولیت درنظام سیاسی متناسب با جایگاه خود به قدرت دست پیدا می‌کنند و قدرت جولانگاه طغیان و زیاده‌خواهی است.

ابوترابی‌فرد اظهار کرد: در حکمت 216 می‌فرماید: «هر کسی به مقام و قدرتی دست یافت خود را از دیگران برتر خواهد دید». امام علی(ع) به مالک اشتر می‌آموزد «اگر در جایگاهی برتر برای مدیریت انسانی قرار گرفته‌ای بدان، کسی که بدو سرپرستی سپرده و در جایگاهی برتر قرار دارد، خداوند با همه قدرتش برتر از او و تمام افرادی است که او را در این جایگاه نشانده‌اند، مالک مراقب باش ما در محضر خداوند حکومت می‌کنیم. خداوند فراتر ناظر بر اعمال علی(ع) و توی مالک است. هرکه با حق پنجه در افکند در خاک افتاد. خویشتن را بزرگ مبین و در برابر خدای متعال و مردم برای خویش شأن و منزلت قائل نباش. بی‌گمان از تو خوب اداره کردن و کفایت کردن امور آنها را خواسته‌اند. مطالبه خداوند متعال از همه مدیران آن است که وظایف خود را به شایستگی انجام دهند».

وی با اشاره به اینکه مردم و ملت، زمینه آزمایش مدیران و مسئولان هستند، افزود: اگر در این جایگاه به وظیفه خود به شایستگی عمل کنند در نزد خداوند جایگاهی فاخر و منزلتی ویژه خواهید داشت و اگر در انجام مسئولیت کوتاهی شود در پیشگاه خلق و خالق مسئول هستید. هر رأی مسئولیتی خطیر بر شانه افرادی که مخاطب و منتخب ملت عزیز ایران هستند.

ابوترابی‌فرد تصریح کرد: اگر انسان خود را در جایگاه مدیریت و وکالت چنین ببیند برای موفقیت در این آزمون سخت می‌اندیشد و بدون دانش لازم هرگز در این جایگاه نمی‌نشیند که علی(ع) فرمود «مدیریت باید مبتنی بر علم و دانش و معرفت باشد». هرگامی باید با پشتوانه علمی برداشته شود. هرکسی بدون علم و تخصص لازم تصمیم گرفته و اقدام کند، آنچه تباه می‌کند بیش از آن چیزی است که سامان می‌دهد.

وی ادامه داد: نگاه درست به خویشتن و جایگاه مدیریت و نگاه با معرفت به خدا و دریافت درست از حقیقت هستی اجازه نمی‌دهد انسان در جایگاهی که شایستگی آن را ندارد بنشیند و گرفتار زیاده خواهی و ستم بر مردم شود. این ساختار مدیریت در اندیشه سیاسی علی(ع) است، همانطور که فرموده‌اند «مالک، ای همه آحاد جامعه بدانید، همانا من و شما مملوکان پروردگاری هستیم که جز او پروردگاری نیست».

حجت‌الاسلام والمسلمین ابوترابی‌فرد، امام جمعه موقت تهران، در خطبه‌ دوم نماز جمعه با اشاره به چهاردهم اسفند و روز ترویج فرهنگ قرض الحسنه و نیکوکاری و پانزدهم اسفند روز درختکاری است، گفت: یکی از مهمترین برنامه‌‌های اسلام برای فراهم آوردن زمینه‌‌های رشد اقتصادی، اشتغال، کاهش شکاف طبقاتی، افزایش سطح همبستگی، رفاه اجتماعی و ارتقای سطح فضایل اخلاقی و نوع دوستی در جامعه، نهادینه سازی فرهنگ قرض‌‌الحسنه در جوامع اسلامی و انسانی است.

وی ادامه داد: با توجه به شرایط اقتصادی و چالش‌‌های طبقه ضعیف و متوسط که با آن رویارو هستند و برای برون رفت از تنگنای اقتصادی و تأمین نیازهای ضروری خویش، امروز بیش ازهر زمان دیگر نیازمند به نهادهایی هستند که بتوانند به صورت سهل و روان به این نیاز مهم پاسخ دهند.

امام جمعه موقت تهران اضافه کرد: صندوق‌‌های قرض‌‌الحسنه که در چارچوب قواعد بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران این خدمات را به مردم ارائه می‌‌دهند و امروز مورد عنایت ویژه ریاست محترم جمهوری اسلامی ایران می‌‌باشند، باید توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، شورای پول و اعتبار مورد حمایت جدی قرار گیرند و از تمام ظرفیت نظام بانکی کشور برای افزایش منابع قرض‌‌الحسنه و پشتیبانی از نهادهای متولی این مهم بهره گرفت.

حمایت و پشتیبانی از صندوق‌‌های قرض‌‌الحسنه

ابوترابی‌فرد گفت: سازمان اقتصاد اسلامی با ساماندهی بیش از یک هزار صندوق قرض‌‌الحسنه با اشراف بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در این راه، گام‌‌های بلندی برداشته است. امید است با مذاکرات انجام شده و نگاه مثبت دولت محترم و بانک مرکزی جمهوری اسلامی بتوان در حمایت و پشتیبانی از صندوق‌‌های قرض‌‌الحسنه درچارجوب نظامات و قواعد گام‌‌های بلندی بردارند.

وی با اشاره به اینکه در هفته پیشروی پانزدهم اسفندماه روز درختکاری و آغاز هفته منابع طبیعی را داریم، افزود: شایسته است به این مناسبت اشاره‌‌ای به کار بزرگی کنم که انقلاب اسلامی در طول چهار دهه گذشته در این حوزه در تهران سامان داده است. مردم عزیز، پیش از انقلاب اسلامی، در شهر تهران 75 بوستان و فضای سبز محله‌‌ای، منطقه‌‌ای و فرامنطقه‌‌ای وجود داشت. این عدد در حال حاضر به دو هزار و 390 بوستان و فضای سبز، افزایش یافته است.

ابوترابی‌فرد تصریح کرد: تا امروز 46 هزار هکتار درختکاری در قالب طرح کمربند سبز پیرامون شهر تهران عملیاتی شده است و به گفته مدیرعامل محترم سازمان بوستان‌‌ها و فضای سبز تهران تا سال 1403 طرح 50 هزار هکتاری کمربند سبز شهر تهران به اتمام می‌‌رسد. کار بزرگی است که نظام در دستور کار قرار داد و با عنایت و حمایت و توجه ویژه رهبر معظم انقلاب در این جایگاه قرار گرفته است.

وی ادامه داد: سرانه فضای سبز درون شهر تهران از یک متر مربع پیش از انقلاب اسلامی امروز به 17 متر مربع برای هر فرد رسیده است. آن هم با رشد جمعیتی که امروز در تهران داریم. این میزان برای فضای برون شهری، 27 متر مربع به ازای هر نفر است. برادران و خواهران عزیز، آنچه من به مناسبت در یک حوزه اشاره کردم، در تمام حوزه‌‌ها و زیرساخت‌‌های توسعه کشور شکل گرفته است.

خطیب جمعه تهران با بیان اینکه انقلاب اسلامی یک کارستان بزرگ، حرکت عظیم و تحول در تمام زیرساخت‌‌های مرتبط با حیات اجتماعی، اقتصادی و علمی و فرهنگی کشور فراهم آورده است، ابراز کرد: امیدوارم با همت دولت محترم سیاست‌‌هایی که در دستور کار دولت محترم است، به ویژه در حوزه کنترل رشد نقدینگی و پایه پولی(که کار بزرگی است) اگر عزم اراده رئیس جمهور محترم و مقامات ارشد نظام پولی و بانکی کشور نبود این مهم شکل نمی‌‌گرفت. امیدوارم در راه اصلاح شاخص‌های کلان اقتصادی با توجه به زیرساخت‌‌های اقتصادی، علمی، اجتماعی و فرهنگی کشور قدم‌های بلندی برداشته شود.

حراست و پاسداری از عزت و قدرت امت اسلامی

وی افزود: ایالات متحده امریکا، نظام لیبرال دموکراسی غرب این مدعی دفاع از حقوق بشر و دموکراسی، امروز مدیریت کشتار بیش از 30 هزار کودکان، جوانان، زنان و مردان مظلوم و مقاوم غزه را در دستان آلوده به جنایت خویش دارد. این چهره واقعی فرهنگ و تمدن غربی است. اقدام به خودسوزی خلبان نیروی هوایی امریکا در برابر سفارت رژیم صهیونیستی بازگوکننده این حقیقت است که امروز دنیای مدرن، گوش شنوایی برای شنیدن فریادها و اعتراضات جامعه جهانی به کشتار بی‌‌رحمانه و نسل‌‌کشی مردم غزه ندارد.

ابوترابی‌فرد با تأکید بر اینکه نظامات سیاسی جهان، در دست این جنایتکاران بی‌‌ترحم جهان است، ادامه داد: این است که باید حرکت همراه با عزت و قدرت امت اسلامی و محور مقاومت را در برابر این جنایتکاران حرفه‌‌ای جهان، بسیار قدر شناخت و از آن حراست و پاسداری کرد.

وی در ادامه سخنانش با اشاره به اینکه در جمعه انتخابات، وحدت‌آفرین، عزت‌بخش، خلق قدرت، ارتقای امنیت و جبهه آگاهی و درایت هستیم، افزود: ملت عزیز با هدایت خداوند سبحان، برگ زرین دیگری به تاریخ پر افتخار، حدود نیم قرن مقاومت و ایستادگی خود خواهند افزود. با عنایت به این رویداد مهم به نکاتی در حوزه مردم سالاری دینی و نقش محوری مردم در نظام اسلامی و ضرورت نگاه ویژه به این جایگاه اشاره می‌‌کنم؛ در اصل 56 قانون اساسی آمده است حاکمیت مطلق بر جهان و انسان از آن خداست و باریتعالی، انسان را بر سرنوشت اجتماعی خویش حاکم ساخته است. هیچ کس نمی‌‌تواند این حق الهی را از انسان سلب کند.

خطیب جمعه تهران بیان کرد: این نگاه قانون اساسی به ملت در نظریه دولت در جامعه اسلامی ما است. این است که تلاش برای اجرای هرچه دقیق‌‌تر قانون اساسی، اصلی ترین چارچوب افزایش سطح مشارکت و ارتقای نقش مردم در نظام جمهوری اسلامی است. در حکمرانی برآمده از اراده ملت و مبتنی بر مبانی حقوقی و ارزش‌‌های متعالی اسلام، پیوند تنگاتنگ و در هم تنیده شهروندان با کشورداری و شکل‌‌گیری نهادها و نظام‌‌های سیاسی از مهم‌‌ترین ارکان مردم‌‌سالاری دینی است.

حضور تعیین کننده مردم در سپهر سیاسی 

وی افزود: عبور همراه با عزت و قدرت از چالش‌‌های بزرگ و رویارویی با نظام سلطه و دو اردوگاه شرق و غرب و پیروزی انقلاب اسلامی، تبدیل جنگ تحمیلی به نقطه آغاز حرکت پرشتاب و سرشار از امید و نشاط ملت بزرگ ایران و پشت سر نهادن تحریم‌‌های به اصطلاح شکننده امریکا و دنیای استکبار از دستاوردهای بزرگ و استثنایی حضور تعیین کننده مردم در سپهر سیاست است.

خطیب جمعه تهران گفت: در 40 سال نخست انقلاب، حکمرانی کشور با الهام از این رکن اصیل و ظرفیت بی‌‌بدیل با ساخت درونی قدرت حرکت پرشتاب خود را تداوم بخشیده است و امروز ارتقای جایگاه مردم و نقش‌‌آفرینی ملت در راستای افزایش اقتدار ملی و وحدت ملی و سرمایه اجتماعی و تحکیم پیوند ملت و دولت و ارتقای کارآیی قوای سه گانه و دستگاه تصمیم‌سازی کشور مورد تأکید ویژه رهبری معظم انقلاب اسلامی است.

وی ادامه داد: برای فراهم آوردن زمینه این مهم و افزایش سطح حضور مردم و مشارکت در حکمرانی، راهکارهای ذیل را می‌‌توان مورد توجه قرار داد  و برای تحقق آن همت گمارد؛ اولا پایش نگاه مردم به نهادها، تصمیمات، اقدامات و اتخاذ موضع مناسبت نسبت به مسائل مورد دغدغه مردم و ارائه گزارش‌‌های دقیق با تحلیل و تبیین مسائل و تنگناها و راهکارها باید توجه داشت که تغییرات ناگهانی بدون فرایند اقناع سازی در زندگی روزمره مردم ایجاد تنش می‌‌کند و به کاهش سطح اعتماد ملت و دولت می‌‌انجامد.

خطیب جمعه تهران ادامه داد: دوم، مراقبت و حمایت از اصل مشارکت و حضور مردم در حوزه‌‌های اقتصاد، سیاست، فرهنگ و عرصه‌‌های متنوع اجتماعی به عنوان عنصر اصلی قدرت ملی، این مهم باید به عنوان یکی از اصلی‌‌ترین ارکان حکمرانی مورد اهتمام جدی قوای سه گانه و مسئولان ارشد کشور قرار گیرد و شعار دولت مردمی با نگاه به ین واقعیت است.

وی تصریح کرد: سوم، وحدت ملی و انسجام اسلامی دو راهبرد قطعی نظام برای تحکیم ارکان اقتدار ملی و تبدیل تهدیدها به فرصت‌‌ها است. ملتی که دارای وحدت است، نماد عزم، اراده، امید، آرمان‌‌خواه و ایستاده در میدان مجاهدت و تلاش و مبارزه است و این مهم دستاورد تفاهم و گفت‌‌وگو و تعامل برامده از عقلانیت واخلاق و حرکت بر مدار قانون است اما در نقطه مقابل، اگر بر آتش اختلافات دمیده و گسل‌‌های اجتماعی فعال و زمینه تنش‌‌های سیاسی و اجتماعی فراهم شود، وحدت ملی و انسجام اسلامی و اقتدار بزرگ ملت ایران در برابر دسیسه‌‌ها و توطئه دشمنان انقلاب و کینه توز مورد تهدید قرار می‌‌گیرد. این است که در آموزه‌‌های اجتماعی اسلام و قرآن بیش از هر اصل بر وحدت و انسجام جامعه اسلامی تأکید شده است.

پاسخگویی صاحبان قدرت از عوامل محوری مشارکت 

ابوترابی‌فرد اضافه کرد: چهارم، ارتقای سطح حضور نخبگان در اتخاذ تصمیم‌‌های اساسی، گسترش قواعد حقوقی، نهادینه سازی حاکمیت قانون، اعمال نظارت مردم بر قدرت دولت و کاهش سطح تصدی‌‌گری دولت و پرداختن به امور حاکمیتی و سالم‌‌سازی ادارات و اشاعه فرهنگ شایسته سالاری، بدون تردید سبب کاهش ناهنجاری‌‌ها و برخورداری مردم از نشاط اجتماعی می‌‌شود. حاصل این تصمیم‌‌ها و اقدامات ارتقای سطح انگیزه و امید و مشارکت و کوشش و تلاش برای دستیابی به پیشرفت و ترقی جامعه خواهد بود.

وی ادامه داد: پنجم، تقویت نظام پاسخگویی و حکمرانی برآمده از اراده ملت و مشارکت شهروندان در کشورداری باید مستمر پایدار و با ثبات باشد. یکی از عوامل محوری و اساسی ثبات و مشارکت مردم در عرصه سیاست پاسخگویی صاحبان قدرت است. اگر ساز و کار و ابزارهی پاسخگویی مسئولان و مدیران طراحی شود بدون تردید به ارتقای کارآیی نظام و اعتماد عمومی و مشارکت مردم می‌‌انجامد.

امام جمعه موقت تهران اضافه کرد: ششم مشارکت مردم در فرایند خط مشی گذاری و تصمیم سازی است. رهبر معظم انقلاب در دی‌‌ماه 1400 از ضرروت طراحی ساز و کارهایی برای مشارکت و افزایش ظرفیت‌‌های عمومی و مردمی در فرایند تصمیم‌‌سازی و خط مشی گذاری سخن گفتند و فرمودند «مسئولان یک ساز و کاری را پیش بگیرند که بتوانند از نظرات استفاده کنند». در حقیقت مردم را در تصمیم‌‌سازی دستگاه‌‌های کشور شریک کنند و از ظرفیت مردمی هم برای نظارت عمومی استفاده کنند. ایفای نقش ساختارمند مردم در سطوح مختلف تصمیم‌‌سازی نقش مؤثری در افزایش حضور آنها در سپهر سیاست و کشورداری خواهد داشت.

ابوترابی‌فرد در پایان گفت: امیدوارم دولت محترم و قوای سه گانه و مجلس شورای اسلامی که انشاءالله با اراده شما ملت بزرگ شکل خواهد گرفت راه را برای این مهم و تحقق رهنمود الهام بخش رهبر معظم انقلاب هموار کنند و در سطوحی بالاتر از امروز کار کنند و زمینه مشارکت نخبگان در تصمیم‌سازی فراهم شود.