مشکلات حوزه و دانشگاه ناشی از غلبه ساختارگرایی بر عاملیت‌گرایی است
گروه اندیشه ــ حجت‌الاسلام حسن خیری با اشاره به وضعیت حوزه و دانشگاه طی سال‌های اخیر بیان کرد: وضعیت این دو نهاد طوری نیست که بتوانیم به‌صورت قاطع بگوییم که توانسته‌اند تعامل خوبی داشته باشند و عمده‌ترین دلیل در بروز مشکلات و حل نشدن مسائل نیز در این است که ساختارگرایی بر عاملیت‌گرایی غلبه پیدا کرده است.
به گزارش خبرنگار ایکنا؛ نشست دومین هم اندیشی همکاری حوزه و دانشگاه، امروز، 27 آذر‌ماه، با حضور جمعی از اندیشمندان و علاقه‌مندان در پژوهشکده مطالعات و همکاری حوزه و دانشگاه، برگزار شد.
وحدت حوزه و دانشگاه در تراز انقلاب اسلامی نیست
حجت‌الاسلام حسن خیری، رئیس پژوهشکده علوم اجتماعی و انقلاب دانشگاه آزاد اسلامی در این نشست با موضوع «مسئله‌شناسی حوزه و دانشگاه» به ایراد سخن پرداخت و بیان کرد: مقام معظم رهبری، عبارتی در مورد وحدت حوزه و دانشگاه دارند و می‌گویند «وحدت حوزه و دانشگاه، یعنی حرکت پا به پای علم و دین». اما بحث این است که علم و دین، پا به پای هم حرکت کرده‌اند؟ چقدر با این شعار فاصله داریم و یا موفق بوده‌ایم؟ نگاه ما به علوم انسانی در دانشگاه، ما را به رسیدن به پاسخ این سؤال کمک می‌کند. اینکه علوم انسانی چقدر حافظ دین و دینداری‌اند؟ چقدر اساتید با باور به علوم انسانی اسلامی توانسته‌اند این مهم را تحقق بخشند؟ چقدر در این عرصه به خودباوری و غرور علمی رسیده‌ایم؟ پاسخ معلوم است که به رغم پیشرفت‌های بسیار، در این خصوص به تراز انقلاب اسلامی نرسیده‌ایم.
وی تصریح کرد: همچنین در این زمینه که چقدر دانش ما عملی و کاربردی است و چقدر نظام دینی ما موفق بوده است و آیا فارغ‌التحصیلان از معارف دینی عمیق‌تری نسبت به کسانی که وارد دانشگاه نشده‌اند برخوردارند یا خیر نیز مسئله‌هایی داریم. سؤال این است که چقدر می‌توان گفت اگر کسی به دانشگاه برود، می‌تواند مؤمن‌تر، با حیاتر و متعهدتر شود؟ اگر پاسخ مثبت باشد، معلوم است آن حرکت پا به پای علم و دین تحقق یافته و وحدت حوزه و دانشگاه موفق بوده است، در حالی که معلوم است که نمی‌توان با قاطعیت گفت که این حرکت کاملاً یا در مجموع مثبت بوده است.
سؤالات مهم در باب فعالیت‌های حوزه و دانشگاه
خیری در ادامه افزود: در مورد حوزه نیز همینطور است و باید این سؤال را پرسید که آیا حوزه با نزدیک شدن به دانشگاه، سیستم پویای علمی، دانش‌بنیان و حکمت‌مدار را به دانشگاه منتقل کرد؟ یا سیستم مدرک‌گرا و ترفیع دانشگاه را به حوزه آورد و ساختار را اقتباس کرد؟ آیا سبک زندگی زاهدانه تبدیل به سبک زندگی منزلتی دانشگاه نشد؟ آیا معنویت و اخلاق برجسته شد یا عقلانیت صوری و حساب‌گرانه؟ آیا تعهد، ایثار، جهاد و خجالت از دریافت حق‌الزحمه استمرار یافت؟ چقدر امثال مطهری در دانشگاه حضور یافتند که موقعیت‌شناس باشند و در مقابل اسلام‌ستیزان تولید منبع کنند؟
وی بیان کرد: در سال‌هایی، بحث تهاجم فرهنگی، جنگ نرم و نهضت تولید علم، از سوی رهبری مطرح شد، اما چقدر حوزه و دانشگاه در این مواجهه تشکیل جبهه متحد دادند و رشته‌ها و عناوین درسی و سرفصل‌ها جواب دادند؟ اینها ظاهراً اتفاق نیفتاد و در مورد پژوهشگاه حوزه و دانشگاه نیز باید گفت، اول انقلاب بزرگانی مانند آیت‌الله مصباح، دفتر همکاری حوزه و دانشگاه را تأسیس کردند و بزرگان حوزه و دانشگاه، کنار هم نشستند و خروجی آن، کتاب‌هایی شد که عمدتاً مبناشناختی بودند و اکنون نیز به‌عنوان منابع استفاده میشوند. بعد هم پژوهشگاه حوزه و دانشگاه ساختار پیدا کرد و کتب گوناگون تألیف شد و روز وحدت حوزه و دانشگاه شکل گرفت و جلسات گوناگون برگزار شد و امتیازاتی برای شرکت‌کنندگان چون اعطای گواهینامه در نظر گرفته شد اما جلسات منظمی که اساتید از نقاط گوناگون می‌آمدند و بحث‌های زنده می‌کردند استمرار نیافت.
کمترین اقبال نسبت به درس‌های ارزشی
رئیس پژوهشکده علوم اجتماعی و انقلاب دانشگاه آزاد اسلامی در ادامه افزود: سؤال دیگر این است، که چقدر در مورد موفقیت‌هایی مانند دفاع مقدس و مقاومت، نظریه‌پردازی کرده‌ایم؟ دلخوشیم که این موفقیت‌های ما در دانشگاه‌های دیگر تئوریزه میشوند و ما چقدر توانستیم اینها را وارد دانشگاه‌ها و حوزه‌ها کنیم؟ امروز، درس‌هایی که عنوان ارزشی دارد، مانند انقلاب اسلامی و اندیشه‌های امام، با کمترین اقبال مواجهند. اما در این عرصه‌ها، چه کسانی موفق شدند؟ آن‌هایی موفق‌اند که در جبهه بودند و پس از دفاع مقدس، بسیجی ماندند و با خاطرات خود، پر فروش‌ترین کتاب‌ها را منتشر کردند و کتاب‌های آن‌ها پر فروش بود و نه کتب دانشگاهی و پژوهشگاهی. آن‌هایی موفق شدند که زیرنظر مستقیم رهبری کار خود را با مسئله‌محوری شروع کردند و می‌دانستند دنبال چه چیزی هستند و وحدت حوزه و دانشگاه را تحقق بخشیدند.
خیری بیان کرد: ما با حرکت پا به پای دین برخورد فاخری نداشتیم و مشکل غلبه ساختارها بر عاملان اجتماعی است. ما به بازتولید ساختار گذشته پرداخته‌ایم و اگر به دنبال تحول هم بودیم، در سازوکار دانشگاه و حوزه دنبال آن بودیم. یعنی به دنبال استادیار و دانشیارانی بوده‌ایم که از همین ساختار بودند و طرح نویی نداشتند. در حقیقت به نیروهای جوان، اتکا نکردیم، بلکه ساختار را تعریف کردیم که نیروی جدید، جایی در آن نداشت. بر خلاف دفاع مقدس که چارچوب‌های رایج و نظامی داشت و این چارچوب‌ها را شکستیم و بر عاملان اجتماعی تکیه کردیم که نتیجه آن تولید بسیج و سپاه شد و ارتش و سپاه انقلابی تولید شد. اما این رویه را در پژوهشگاه و دانشگاه نداشتیم و با هضم شدن در ساختار، سبک زندگی ما تغییر کردیم.
مخاطب بیانیه گام دوم عاملان اجتماعی‌اند
وی در ادامه افزود: ما در تعریف خودمان دچار مشکلیم که حوزه و دانشگاه را نمی‌توانیم تعریف کنیم. اکنون که در چهل سالگی دوم انقلاب هستیم. مخاطبان بیانیه گام دوم نیز عاملان اجتماعی هستند و نه ساختارها که با هدف اخلاق‌مداری و جامعه‌پردازی و تمدن‌سازی بیان شده است. بنابراین در این بیانیه، صحبت از ساختار سیاسی نیست و حرفی از مجلس و دولت و ... مطرح نشده است، بلکه سخن از هدف و غایت و استعدادهای انسان‌هاست.
خیری بیان کرد: علم و پژوهش، توصیه اول رهبری است و ما به عنوان کنشگران، مورد خطابیم نه ساختارها که قابل انعطاف نیستند. ساختارها باید در خدمت عاملان اجتماعی باشند و در دنیا نیز اینطور است که ساختارهای آن‌ها، متسلب نیست، بلکه انعطاف دارد. اگر بخواهیم موفق باشیم، باید یک طرح نو داشته باشیم و از تعارفات اضافی بپرهیزیم و خود را نقد کنیم و ساختاری را تولید کنیم که مرجعیت علمی پیدا کند و محصولش نیز مرجعیت علمی باشد.
گزارش تصویری این مراسم را اینجا ببینید.
انتهای پیام مطالب مرتبط
