جلوه‌های فعالیت اجتماعی و سیاسی در سیره حضرت فاطمه(س)
مدرس حوزه و دانشگاه ضمن مقایسه جایگاه زن در دین اسلام و سایر ادیان تصریح کرد: لحظه‌ای که نیاز بود حضرت زهرا(س) بیرون از منزل حاضر شوند و از ولایت دفاع کنند، در صحنه حاضر می‌شود چنانکه در مسجد یا در جمع زنان مهاجر و انصار خطبه خواندند و افشاگری و هدایتگری کردند.
به گزارش ایکنا، رسیدن به جامعه اسلامی لوازمی دارد که یکی از آنها بازیابی سیره پیشوایان دین در شرایط و اقتضائات جامعه امروز است؛ کاری که سالیان سال مورد غفلت قرار گرفته و پژوهشگران و فعالان این عرصه نتوانستند تعالیم و آموزه‌های معصومین را برای زیست امروزی فراهم سازند. از تبعات منفی کم‌کاری در این حوزه، مدعیاتی است که امروز در حوزه جایگاه حقوق بانوان در اسلام شنیده می‌شود.
در همین رابطه با حجت‌الاسلام جواد محمدزمانی مدرس حوزه و دانشگاه گفت‌وگو کردیم که متن آن را در ادامه می‌خوانید؛
ایکنا ـ مسئله حقوق زن به یکی از مهمترین مسائل روز جامعه تبدیل شده است. در شریعت اسلام و به ویژه سیره حضرت فاطمه(س) چه مولفه‌هایی برای تبیین جایگاه زن در دین اسلام وجود دارد؟
برای پاسخ به این پرسش باید بررسی کنیم که وضعیت زنان قبل از اسلام چگونه بوده است؛ وضعیت زنان بعد از اسلام چگونه بوده و همینطور جایگاه زن در دنیای غرب چگونه است. آیا غربی‌ها که امروز مدعی حقوق زن هستند در گذشته هم از حقوق زن دفاع می‌کردند یا آن را زیر پا می‌نهادند. این بحث‌ها مفصل است ولی اجمالا باید عرض کنم در نگاه شرقی، زن قدیسه بوده است. اگر درباره الهه‌هایی که در ایران بودند تحقیق و بررسی کنید درمی‌یابید خیلی از بت‌ها که تصویرشان بر سنگواره‌ها وجود دارد شکل زن هستند مثل آرمیتا و آناهیتا که الهه‌های زن بودند. در آن دوران وقتی می‌خواستند تصاویری از فرشته‌ها بکشند در قامت زن می‌کشیدند و زن در نگاهشان قدیسه بوده است.
این در حالی است که در دنیای غرب از همان ابتدا زن جایگاهی نداشته است. در تورات و انجیل درباره ماجرای خلقت آدم و حوا آمده است که حوا از دنده چپ آدم به وجود آمده است. همچنین در آنجا تصریح می‌شود که حوا باعث فریب آدم شد که از میوه ممنوعه بخورد. اینها نشان می‌دهد نگاه به زن در غرب نگاه کاملی نبوده بلکه نگاه به عنوان موجود فریبنده بوده است. در عرب جاهلی هم زن جایگاه نداشته است. قرآن ذکر می‌کند وقتی مردی فرزندش دختر بود چهره در هم می‌کشید و بعضی از دختران را زنده به گور می‌کردند که قرآن درباره آنها می‌گوید به کدام گناه کشته شدند.
بعد از اسلام این نگاه‌ها تغییر کرد و زن تعالی پیدا کرد. شما در تمام اشعار عرب جاهلی نگاه کنید چه اشعار عاشقانه و چه اشعاری که در جنگ‌ها می‌خواندند مباهاتی به زن وجود ندارد. مثلا نمی‌بینید کسی نسبت به مادرش مباهات کند یا به مادر بزرگش مباهات کند بلکه اکثر مباهات‌ها به پدر و پدر بزرگ و روسای قبائل بوده ولی در اسلام کسی مثل امام سجاد(ع) وقتی در شام خطبه می‌خواند و می‌خواهد خودش را معرفی کند می‌گوید «انا بن خدیجه الکبری» یعنی من پسر خدیجه کبری هستم. ایشان افتخار می‌کند که من فرزند خدیجه کبری هستم.
همینطور اگر در سیره اهل بیت(ع) نگاه کنیم تکیه بر جایگاه زن زیاد است. یکی از کنیزان امام مجتبی(ع) به ایشان یک شاخه گل هدیه کرد و حضرت ایشان را در راه خدا آزاد کرد یا امام صادق(ع) یک کنیزی داشت که از پشت بام پایین می‌آمد. وقتی امام وارد خانه شد کنیز ترسید و بچه امام صادق(ع) که دستش بود روی زمین افتاد و از دنیا رفت ولی حضرت اصلا به آن زن عتاب و خطاب نکردند و گفتند تقصیر تو نبود. واقعا اهل بیت(ع) یک نگاه ویژه به بانوان داشتند.
در روایات نیز نسبت به زن خیلی توجه شده است. اغلب این روایات که درباره شان و منزلت زن است از پیامبر(ص) نقل شده است. از جمله اینکه حضرت فرمودند از اخلاق انبیا محبت نسبت به زن است یا اینکه فرمودند بهترین شما بهترین نسبت به خانواده خود است و من بهترین شما نسبت به خانواده‌ام هستم. در روایت دیگری از ایشان می‌خوانیم هر چه ایمان فرد بالاتر برود محبتش نسبت به زن بیشتر می‌شود. این سفارشات را که چهارده قرن پیش پیامبر اسلام بیان کردند کجا می‌توانید پیدا می‌کنید؟ حضرت در روایت دیگری می‌فرمایند سه چیز از دنیا برای من محبوب شده است؛ زن، طیب یعنی عطر و نماز. در واقع ایشان زن را در ردیف طیبات قرار دادند. احادیث در این زمینه فراوان است.
ایکنا ـ نگاه به زن در قرآن چگونه است؟
وقتی به قرآن مراجعه می‌کنیم مشاهده می‌کنیم قرآن زن را یکی از نشانه‌های خدا معرفی کرده است: «وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْوَاجًا لِتَسْكُنُوا إِلَيْهَا وَجَعَلَ بَيْنَكُمْ مَوَدَّةً وَرَحْمَةً إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ؛ و از نشانههاى او اينكه از [نوع] خودتان همسرانى براى شما آفريد تا بدانها آرام گيريد و ميانتان دوستى و رحمت نهاد آرى در اين [نعمت] براى مردمى كه مىانديشند قطعا نشانههايى است». این نگاه قرآن و حدیث و سیره معصومین نسبت به زن است.
خود حضرت زهرا(س) نیز اینگونه بودند یعنی الگو بودند. امام زمان(عج) در حدیثی می‌فرمایند دختر رسول خدا برای من اسوه است. چرا الگو هستند؟ وقتی شما سیره حضرت را نگاه کنید می‌بینید الگوی تمام‌نمای یک زن اسلامی و آسمانی است. ایشان یک علو مقام داشتند که در رابطه با آن فقط می‌توان گفت «دست ما کوتاه و خرما بر نخیل» و روایات نیز بر آن تاکید دارند. در روایتی داریم که بعد از رحلت پیامبر(ص) جبرئیل بر فاطمه(س) نازل می‌شد، به حضرت تسلی می‌داد و مطالبی به ایشان می‌گفت که امیرالمومنین(ع) مکتوب می‌کرد و تحت عنوان مصحف فاطمه(س) نزد اهل بیت(ع) قرار دارد. این روایت خیلی عجیب است که جبرئیل بر یک فرد نازل شود. آن فرد خیلی باید جایگاه داشته باشد ولی یک بانوی هجده ساله به این جایگاه می‌رسد. این جایگاه ملکوتی و آسمانی ایشان است.
از آن طرف در همین دنیای مادی ایشان بیشترین کار و تلاش را می‌کرد یعنی نماد یک زن تلاشگر در خانه و جامعه بود. پیامبر(ص) میان فاطمه(س) و علی(ع) تقسیم کار کرده بود و فرمود بود کارهای بیرون خانه با علی(ع) باشد و کارهای داخل منزل با فاطمه(س). حضرت فاطمه(س) در این رابطه می‌فرمودند من از این تقسیم کار خیلی خوشحال شدم که پیامبر مرا از کار بیرون از منزل معاف کرد. حضرت زهرا(س) در خانه خیلی تلاش می‌کرد. سلمان می‌گوید یک روز وارد خانه ایشان شدم دیدم ایشان با یک دست بچه را نگه می‌دارد و با دست دیگر گندم آسیاب می‌کند. به ایشان عرض کردم این کارها را به کنیز خود واگذار کنید. حضرت فرمودند ما کارها را تقسیم کردیم، یک روز من کار می‌کنم، یک روز او. خود پیامبر(ص) یکبار ایشان را حین کار دیدند گریستند و فرمودند نزدیک است سختی دنیا با شیرینی‌های آخرت پیوند بخورد. فاطمه(س) در پاسخ فرمودند خدا را شکر می‌کنم به خاطر نعمت‌ها و نشانه‌هایش.
امیرالمومنین(ع) در نقلی فرمودند فاطمه(س) آنقدر از چاه آب کشید که جای طناب بر سینه ایشان مانده بودند، آنقدر کنار تنور نان پخت که لباسش رنگ آتش گرفته بود، آنقدر خانه را جارو زد که لباسش رنگ خاکستر گرفته بود. در عین حال با این همه کار و تلاش لحظه‌ای که نیاز بود بیرون از منزل حاضر شود و از ولایت دفاع کند در صحنه حاضر می‌شود چنانکه در مسجد خطبه خواند یا در جمع زنان مهاجر و انصار خطبه خواند و افشاگری و هدایتگری کرد. این خیلی مسئله مهمی است که یک زن هم در منزل و تربیت فرزندان فعالیت لازم را انجام دهد و در عین حال لحظه‌ای که نیاز است در جامعه حضور داشته باشد، حضور فعال در جامعه داشته باشد. به نظر من حضرت فاطمه(س) بهترین الگو است در برابر کسانی که شعار زن، زندگی، آزادی سر می‌دهند.
ایکناـ شما به فعالیت‌های اجتماعی حضرت اشاره کردید ولی عموما در این رابطه کمتر صحبت می‌شود وصرفا بحث خطبه فدکیه و وقایع پس از رحلت پیامبر(ص) بیان می‌شود. در دوران قبل از رحلت پیامبر(ص) در خصوص فعالیت‌های اجتماعی ایشان چیزی در تاریخ نقل شده است؟
بله، یکی از چیزهایی که نقل شده است این است که در ماجرای جنگ احد که ایشان دختر بودند امیرالمومنین(ع) با سپر آب می‌آوردند و ایشان زخم‌های پیامبر(ص) را می‌شستند. یکی دیگر از فعالیت‌های اجتماعی ایشان، فعالیت در حوزه انفاق بود چنانکه در قرآن می‌خوانیم: «وَيُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَى حُبِّهِ مِسْكِينًا وَيَتِيمًا وَأَسِيرًا؛ و به [پاس] دوستى [خدا] بينوا و يتيم و اسير را خوراك مىدادند».
مهم این است ایشان سنگر منزل را خوب حفظ کردند و نشان دادند شغل اول زن خانه‌داری و پرورش فرزندان است و شغل دوم او حضور در مناسبات اجتماعی است. لحظه‌ای که نیاز است زن در جامعه ظهور داشته باشد دیگر مرد و زن تفاوتی ندارند و هر کس باید مقداری که می‌تواند ایفای نقش کند لذا حضرت در مسجد خطبه می‌خواند و شب‌ها همراه علی(ع) به در خانه مهاجرین و انصار می‌رفتند تا آنها را آگاه کنند.
انتهای پیام
