چگونه خدایاب شویم

حجت‌الاسلام سیدرضا جزایری، مدرس حوزه و دانشگاه در گفت‌وگو با ایکنا از لرستان با اشاره به شرح فرازی از دعای سیزدهم صحیفه سجادیه «اللَّهُمَّ يَا مُنْتَهَى مَطْلَبِ الْحَاجَاتِ وَ يَا مَنْ عِنْدَهُ نَيْلُ الطَّلِبَاتِ»، گفت: صحیفه سجادیه از گنجینه‌هایی است که بعد از قرآن و نهج‌البلاغه، شیعه در اختیار دارد.

وی با بیان اینکه مأنوس شدن با صحیفه سجادیه خیرات و برکات زیادی به همراه دارد، اضافه کرد: دعای سیزدهم با «اللَّهُمَّ يَا مُنْتَهَى مَطْلَبِ الْحَاجَاتِ وَ يَا مَنْ عِنْدَهُ نَيْلُ الطَّلِبَاتِ» آغاز شده است و به آن معناست که منتهای تمام حاجات و خواسته‌ها در اختیار خداوند متعال است.

جزایری با بیان اینکه دعای سیزدهم صحیفه سجادیه با رویکرد عرفانی انسان‌شناسی و مرتبط با مباحث فلسفی است که در دانشگاه‌های جهان تدریس می‌شود، اضافه کرد: انسان در علوم مختلف تعاریف مختلف و متنوعی دارد و علوم مختلف از نقطه نظر و دیدگاه علم خود، انسان را تعریف می‌کنند.

این مدرس حوزه علمیه با یادآوری اینکه وقتی بخواهیم چرایی و چیستی انسان را بدانیم می‌بینیم علوم شیمی، زیست، ادبیات، فیزیک و دیگر علوم تعریف متنوعی از انسان دارند، افزود: در خصوص علوم عرفانی می‌توان گفت که انسان، مجموعه‌ای از خواسته‌ها، امیال و نیازهاست و هر انسانی به‌عنوان بشر دارای خواسته‌هایی است که همواره به‌دنبال به‌دست آوردن آنهاست.

نویسنده کتاب تفسیر دعای کمیل با بیان اینکه نیازهای انسانی شامل نیازهای غذایی، فیزیکی، روحی درونی و عرفانی است، اضافه کرد: پاسخ دادن به مجموعه امیال و نیازها در رأس تمام برنامه‌های انسان است و این امیال، نیازها و خواسته‌هایی و تمام وجود انسان را فراگرفته است به دو دسته شرعی و غیرشرعی تقسیم‌بندی می‌شود.

مدرس حوزه و دانشگاه با بیان اینکه امیال درونی انسان در قالب شرع دارای حد و مرز مشخص است و از چیزهایی که خارج از محدوده شرع باشد به‌عنوان هوای نفس یاد می‌شود و به شدت مذمت شده است، اظهار کرد: امیال و نیازها باید به‌صورت شرعی باشد؛ ارضای غیرشرعی امیال و خواسته‌ها تبعات دنیوی و اخروی به همراه دارد، بنابراین ما برای رسیدن به امیال و خواسته‌ها باید از راه شرع و در یک محدوده مشخص‌شده پیش برویم.

وی با اشاره به اینکه از نگاه عرفانی می‌توان انسان را مجموعه‌ای از نیازها دانست، اضافه کرد: آبراهام مزلو از دانشمندان حوزه روانشناسی نیازهای انسان را به‌صورت هرم طراحی کرده است، به‌طوری‌ که این نیازها براساس ضریب اهمیت به‌صورت پلکانی از پایین به سمت بالای اهرم بیان شده است.

جزایری با بیان اینکه وقتی نیازهای انسان را در هرم مزلو بررسی می‌کنیم، می‌بینیم تمام نیازها و خواسته‌های انسان در آیات و روایات اسلامی وجود دارد، اظهار کرد: اولین نیاز انسان در پایه هرم مزلو نیازهای فیزیولوژیکی است و آنچه که مربوط به جسم انسان می‌شود که از جمله آن می‌توان به خوراک و پوشاک اشاره کرد.

نویسنده کتاب تفسیر زیارت عاشورا دسته دیگر نیازهای انسان را طبق هرم مزلو امنیت دانست و با بیان اینکه انسان با وجود داشتن نیازهای فیزیولوژیکی نیازمند امنیت است و اگر امنیت نباشد نمی‌تواند از نیازها استفاده کند، تصریح کرد: دسته سوم نیازهای انسان نیاز به احترام است، انسان نیازمند احترام در جامعه است و دوست دارد مورد احترام باشد.

این مدرس حوزه و دانشگاه دسته چهارم نیازهای انسان را نیاز به عشق و دوست داشتن دانست و با بیان اینکه انسان دوست دارد دوست داشته باشد و او را دوست داشته باشند، اظهار کرد: زندگی بدون عشق، دوست داشتن و دوست داشته شدن سخت است.

وی نیاز به خدا و خالق را پنجمین و مهم‌ترین نیاز انسان را بعد از نیازهای فیزیولوژیکی، امنیت، احترام و عشق برشمرد و با بیان اینکه انسان در انتهای نیازها، نیازمند خداوند متعال است، اضافه کرد: منتهای نیازهای انسان خداوند است و در این دعا هم امام سجاد(ع) به این نکته اشاره می‌کند که خداوند نهایت تمام نیازها یا نهایت طلب نیازهای انسان است.

جزایری با بیان اینکه وقتی نیازهای سطح پایین از جمله نیازهای فیزیولوژیکی، امنیت و احترام فراهم نشد نمی‌توان برای انسان خدا را معرفی کرد، گفت: اول ما باید نیازهای پایه انسان را پاسخ گفته و بعد از آن خداوند را معرفی کنیم.

نویسنده کتاب تفسیر دعای کمیل اضافه کرد: بعثت انبیای الهی و ائمه معصومین(ع) این بوده که ابتدا نیازهای فیزیولوژیکی، امنیت، احترام و عشق انسان را فراهم کرده و بعد از آن خداوند را معرفی کنند، لذا معرفی خداوند مستلزم این است که نیازهای انسان به‌صورت پلکانی و به‌صورت شرعی پاسخ داده تا احساس نیاز به خداوند در او ایجاد شود، کمااینکه وقتی امام زمان(عج) ظهور می‌کند همین کار را انجام می‌دهد.

مدرس حوزه و دانشگاه با بیان اینکه دلیل اینکه در برخی موارد معرفی مسائل دینی شکست می‌خورد این است که برخی از همان پله اول از خدا برای انسان می‌گویند در صورتی که انسان گرسنه است نیازمند مسکن، امنیت، عشق و احترام است، گفت: باید ابتدا نیازهای پایه او را فراهم کرد؛ در کلامی از نبی مکرم اسلام آمده است که هر کس معاش نداشته باشد دین ندارد و در جای دیگری فرمودند: یا علی(ع)، نگذار مردم فقیر شوند تا کافر شوند، لذا می‌توان گفت سفره انسان با ایمان انسان در ارتباط است.

مدرس حوزه و دانشگاه با بیان اینکه بعضی انسان‌ها وجود دارند که پا روی نفس می‌گذارند، پرواز می‌کنند و به ملاقات اولیای خدا می‌رسند و نمونه آن شهدای کربلا هستند، افزود: در خصوص نیاز به احترام آیات و روایات فراوانی درباره احترام به پدر، مادر یا کوچک به بزرگ اشاره شده و ادبیات بومی ما هم مشحون از حرمت، تکریم و احترام است.

جزایری با بیان اینکه در خصوص عشق‌، دوست داشتن و دوست داشته شدن نیز روایات و اشعار وجود دارد، گفت: سعدی صدها سال پیش به دید عرفانی گفته است که انسان باید همه عالم را دوست داشته باشد، چراکه همه عالم محضر خداوند متعال است و انسان باید عاشق تمام عالم باشد یا از طرف دیگری هم شعر بنی‌آدم اعضای یکدیگرند به این مورد اشاره دارد.

این نویسنده لرستانی با بیان اینکه انسان بعد از دستیابی به نیازهای فیزیولوژیکی و پایه و اساسی خدایاب می‌شود و تمام انبیا به دنبال محقق کردن این هدف بودند که در زمان امام زمان(عج) این امر به حد نهایت خود خواهد رسید، اظهار کرد: دعای سیزدهم صحیفه سجادیه راجع به طلب حوائج از الله بوده و اسم دعا نیز طلب حاجات است.