قیام امام حسین(ع) برای مبارزه با سنت‌های جاهلی

ایکنا با فرارسیدن ایام سوگواری امام حسین(ع) در سلسله یادداشت‌هایی به بررسی گستره تحولات اجتماعی که باعث شد فقط پنجاه سال پس از ارتحال پیامبر اکرم(ص) واقعه عاشورا رخ دهد و بالاتر از آن عواملی که باعث شد جامعه آن روز در مقابل این حادثه بزرگ، واکنشی سرد، بی‌روح و کم‌اثر از خود بروز دهد، می‌پردازد.

عرب جاهلی پیش از اسلام دارای سنت‌ها و فرهنگی بود که بسیاری از آن‌ها دارای ریشه‌های نادرست و غلط داشت. سنت‌هایی مانند نژادپرستی، طایفه‌گرایی، زنده به گور کردن دختران، تفاخر به گذشتگان، شرابخواری و فحشا، تجاوز و جنگ و خونریزی و خرافات و ... از جمله مواردی بود که در میان عرب جاهلی رواج داشت. 

پیامبر اکرم(ص) پس از اینکه به رسالت رسیده و از جانب خدا مأمور هدایت مردم به سوی خدا و دین خدا اسلام شد، با بسیاری از سنت‌های غلط و ناپسند اعراب مبارزه کرده و به نوعی آن‌ها را مطرود کرد. برخی از این سنت‌های جاهلی که در قرآن کریم نیز بدان‌ها اشاره شده، آن‌چنان شنیع و زشت بود که پیامبر(ص) آن‌ها را از جامعه عرب زدود.

متأسفانه پس از رحلت پیامبر اکرم(ص)، برخی از این سنت‌ها رفته رفته در میان مسلمانان رواج یافت و دوباره در جامعه شیوع پیدا کرد. سنت‌هایی مانند تفاخر به اصل و نسب، تکیه بر ارزش‌های‌ قومی‌ و قبيله‌ای، ‌اشرافی‌گری و ... از جمله رسومی بودند که دوباره در میان اعراب رواج یافته و جامعه اسلامی را تحت تأثیر قرار داد. بنا به نظر برخی اندیشمندان یکی از مسائلی که باعث شد تا جانشین برحق پیامبر(ص) حکومت را پس از ایشان به دست نگیرد، تکیه عده‌ای از مسلمانان بر مسئله شیخوخیت و انتخاب فرد مسن‌تر و به اصطلاح شیخ قبیله به عنوان جانشین پیامبر(ص) بود. فقدان جانشین برحق پیامبر(ص) در رأس حکومت نیز یکی از دلایلی بود که رفته رفته باعث شد تا سنت‌های جاهلی عرب در جامعه رواج پیدا کند.

نژادپرستی سنتی بود که به ویژه از دوران معاویه به شدت در جامعه رواج یافته بود. امام علی(ع) در دوران کوتاه خلافت خود سیاست بازگشت به سنت‌ پیامبر(ص) را در پیش گرفته بودند و میان عرب و عجم و هر مسلمان دیگری هیچ‌گونه تفاوتی قائل نبودند اما معاویه بلافاصله پس از به قدرت رسیدن، به ترویج نژادپرستی و برتری عرب بر سایر نژادها پرداخت. 

این مسئله باعث نارضایتی بخش عمده‌ای از مسلمانانی شده بود که عرب نبوده و مجبور بودند به عنوان موالی به اعراب خدمت کنند. در کنار این مسئله ترویج شرابخواری و فحشا که در زمان یزید شکل علنی به خود گرفته و مسلمانان در جریان این فساد قرار گرفته بودند نیز از دیگر سنت‌های جاهلی بود که از سوی خلیفه مسلمین آشکارا احیا شده بود.

امام حسین(ع) در چنین شرایطی که می‌دید جامعه اسلامی هنوز 50 سال از رحلت پیامبر(ص) نگذشته، به راه انحراف و ترویج سنت‌های زشت و مخالف با مبادی اسلامی کشیده شده است، احساس تکلیف کرده و دست به قیام علیه دستگاه ظلم و جور یزید زد. 

در حقیقت، قیام امام حسین(ع) حرکتی تأثیرگذار برای احیای اسلام ناب از اسلام انحرافی و مخلوط به سنت‌های جاهلی بود و شهادت ایشان نشان داد که اسلام راستین آن چیزی نیست که در جامعه رواج داشته و یزیدیان به دنبال آن هستند.