این پُست وسیله آب و نان نیست

حسین دوزبخشیان، مدیر بنیاد نهج‌البلاغه و مدرس دانشکده علوم قرآنی ملایر در گفت‌وگو با ایکنا از همدان، ضمن بررسی مؤلفه‌ها و شاخص‌های انتخاب اصلح از دیدگاه امام علی(ع) در نهج‌البلاغه، اظهار کرد: در نهج‌البلاغه از دیدگاه امام علی(ع) وظایفی بر عهده انتخاب‌کننده و انتخاب‌شونده قرار دارد که به چند وظیفه این انتخاب‌شونده می‌پردازیم.

در جای جای نهج‌البلاغه در مورد این ویژگی‌ها اشاره شده است، اما بیشترین موارد در نامه 53 که خطاب به مالک اشتر است دیده می‌شود، غیر از این نامه در موارد دیگر هم نکاتی اشاره شده است، حضرت علی(ع) در نامه 45 بعد از اینکه خود را معرفی می‌کند می‌فرماید کسی که در جامعه اسلامی به‌عنوان مسئول انتخاب می‌شود عدم ثروت‌اندوزی و ساده‌زیستی را باید الگوی خود قرار دهد تا زندگی‌اش شبیه ضعیف‌ترین افراد جامعه باشد.

در نامه 41 نهج‌البلاغه نیز امام نکته‌ای را به فرد مسئول و انتخاب‌شونده در جامعه اسلامی گوشزد می‌کند که این فرد مسئول باید با تخلفات و فسادهای مالی با قاطعیت برخورد کند، حتی در این نامه بیان می‌‎کند که اگر حسن(ع) و حسین(ع) هم دچار فساد شوند برای من فرق ندارد و با آنها برخورد خواهم کرد. 

در نامه 39، امام علی(ع) عدم تنبلی و دنیاطلبی را مورد توجه مسئولان قرار می‌دهد که افراد مسئول در جامعه اسلامی در مسندی که قرار گرفته‌اند تنبلی نکنند و تمام تلاش خود را در راه خدمت به مردم به کار بگیرند، مسئولان از دنیاطلبی نیز باید به دور باشند، نکته‌ای که امروز در جامعه ما نیازمند توجه جدی است.

در نامه 38 آمده است که نمایندگان باید توجه ویژه داشته باشند که در ساعات هولناک از دشمنان نهراسند، این نکته نیز برای نمایندگان مجلس بسیار حائز اهمیت است، نکته‌ای که در قرآن کریم تحت عنوان دشمن‌شناسی مطرح شده است. اگر نماینده دشمن را به خوبی بشناسد و از طرف دیگر جایگاه خود را بداند که اگر بترسد و امتیازی به خاطر این ترس خود به دشمن بدهد، جامعه را دچار خسارت کرده است، در این صورت نباید ترسی به خود راه بدهد، رعایت این نکته نیز برای جامعه بسیار حساس و مهم است، اینکه دشمن را دوست ندانیم، هم‌چنین باید مراقب بود ترس از دشمن در وجود خود نماینده نباشد چراکه این ترس به مردم و جامعه سرایت می‌کند. 

نماینده باید شجاعت داشته باشد، در موضع‌گیری‌های خود شجاعانه عمل کند، در مواردی که دفاع از یک حق و یا موضع‌گیری برای خود فرد تهدید است شجاعانه عمل کند. اگر نماینده‌ای بدهکار عده‌ای باشد یعنی با حمایت آنها رأی آورده باشد یا آنها را تطمیع کرده باشد از آنجا که خود را مدیون آنها می‌داند، جسارت و شجاعت لازم را در مواقع حساس و تصمیم‌گیری‌ها نخواهد داشت و این ترس ضعفی برای آن نماینده محسوب می‌شود.

هرچه یک نماینده از نظر اعتقادی ضعیف باشد در تصمیم‌هایش این مسائل بیشتر نمود پیدا می‌کند، در این صورت است که برای جلو افتادن از رقیب و کسب حتی یک رأی بیشتر، به هر کاری دست می‌زند. 

امام علی(ع) در نامه 53 که به‌صورت مفصل‌تری نسبت به سایر نامه‌ها در مورد شیوه حکومت‌داری و ویژگی‌های یک نماینده و مسئول اسلامی پرداخته‌اند می‌فرماید مقام مسئول باید به نظر مردم توجه داشته باشد، این نظرات همان خواسته‌های مردم است، در مورد مسئله نمایندگان مجلس کشور ما این فرمایش حضرت(ع) در زمان تبلیغات و پیش از انتخابات بیشتر رقم می‌خورد که با مردم و درخواست‌های آنها بیشتر مواجه هستند.

حضرت علی(ع) در این نامه به حاکم اسلامی توصیه می‌کند به مردم نگوید من امیر شما هستم و شما باید به حرف من گوش کنید بلکه باید به نظرات آنها توجه کرد؛ امام(ع) با این توصیه و سفارش می‌خواهد جایگاه مردم را برای حاکم تبیین کند. نکته دیگر که در این نامه اشاره شده است توجه به اقشار ضعیف جامعه است، این نکته از آن رو حائز اهمیت است که انسان ذاتاً وقتی به جایگاه بالاتری می‌رسد جایگاه ضعیف‌تر و مردم پایین‌دست را فراموش می‌کند. امام(ع) در این نامه می‌فرماید کینه و دشمنی را بین مردم ایجاد نکن، این مسئله امروز تا حدودی در جامعه وجود دارد، این دو قطبی سازی که اغلب از سوی دفاتر انتخاباتی و احزاب رقم می‌خورد باید مراقب بود که باعث ایجاد کینه در بین مردم نشود.

«برای مبارزه با فساد تلاش کن» این توصیه دیگر حضرت امیر(ع) به یک مسئول و حاکم یا نماینده مجلس است، کسی می‌تواند با فساد مبارزه کند که خود فاسد نباشد، در این زمینه امیرالمؤمنین(ع) می‌فرماید برای مبارزه با فساد اول خودت را باید پاک نگه داری. هم‌چنین نماینده و مسئول جامعه اسلامی باید دشمن را دشمن بداند و به او خوش‌بین نباشد آنچه که در برخی موارد با سر کار آمدن برخی رؤسای جمهور مشاهده شد که با خوش‌بینی به دشمن کشور را عقب نگه داشتند، در این زمینه امام(ع) می‌فرماید دشمن را متهم کن که هیچ‌وقت به او اعتماد نخواهیم داشت.

نکته دیگر حضرت(ع) در این نامه این است که فرد مسئول افرادی را که می‌خواهد سر کار بیاورد از کسانی باشند که نسبت به قشر ضعیف جامعه حساس باشند. امام علی(ع) در نامه‌های مختلف به مسئولان و حاکمان اخطارهایی داده‌اند که این اخطارها در کنار نظارت‌هایی بوده که ایشان نسبت به مسئولان داشته‌اند، نماینده مجلس هم نماینده حکومت محسوب می‌شود، امام علی(ع) به مسئولان هشدار می‌دهد مسئولیت طعمه نیست، بلکه امانت است و اگر کسی در رعایت این امانت تلاش نکند خیانت کرده است، ایشان به فرماندار خود می‌گویند این پست وسیله آب و نان نیست همچنین پله ترقی هم نیست، بلکه راه خدمت است.

این فرمایشات امیرالمؤمنین(ع) برای این است که معمولا همه اعصار و دوران‌ها شبیه هم هستند و انسان‌ها هم شبیه هم؛ در وجود انسان دنیاطلبی وجود دارد، چراکه این موضوع نمود زیبایی در منظر افراد دارد، قدرت و موقعیت انسان را به مسیرهای فساد می‌کشاند، امام علی(ع) در این زمینه می‌فرماید حِصن حَصین(قلعه) داشته باشید و این حصن حصین تقواست. 

همچنین امام علی(ع) در خطبه سوم نهج‌البلاغه شکوه‌ای از خلفای قبلی دارند و می‌گویند مردم مال‌اندوزی را برای خود ارزش می‌دانند، امروز در جامعه ما هم این مسئله وجود دارد، آنچه که یک مدیر را در جایگاه خود و در راه درست کنترل می‌کند نگاه خدمتی است نه مال‌اندوزی.

شاید در جامعه نقاط سیاه بیش از نقاط سفید و مثبت برجسته می‌شود در جامعه ما افرادی که واقعا به فکر خدمت هستند وجود دارند، اما معمولا موارد دزدی و موارد منفی برجسته‌تر عنوان می‌شود، به گفته رهبر معظم انقلاب بدنه نظام سالم است و برخی کارشکنی‌ها و فسادهایی که دیده می‌شود به تعبیر قرآن کریم کف روی آب است.