چند اقدام اساسی برای تحقق شعار سال؛ از اصلاح سیاست‌های ارزی تا استفاده از ظرفیت انفال

حسین صمصامی، سرپرست پیشین وزارت اقتصاد و استادیار دانشگاه شهید بهشتی در گفت‌وگو با ایکنا، با تبریک سال «جهش تولید با مشارکت مردم» گفت: انقلاب اسلامی زمینه‌های پیشرفت بسیاری را در کشور فراهم کرد؛ عرصه‌های علمی، هسته‌ای، محرومیت‌زدایی به ویژه در روستاها، ایجاد توان نظامی، ایجاد امنیت در منطقه، اقتدار و عزت در زمره پیشرفت‌هایی هستند که به برکت انقلاب اسلامی به وجود آمدند.

وی افزود: با وجود دستاوردهای مهمی که انقلاب اسلامی به ارمغان آورده اما همچنان در حوزه اقتصاد و معیشت مردم با مشکلات زیادی مواجه هستیم. معیشت و مسائل اقتصادی همیشه یکی از دغدغه‌های مهم مقام معظم رهبری محسوب می‌شوند و به خاطر همین موضوع، بیش از یک دهه است که ایشان شعار سال را بر مبنای محور اقتصادی تعیین می‌‎کنند و این خیلی مهم است.

سرپرست پیشین وزارت اقتصاد بیان کرد: پرسشی که در اینجا مطرح می‌شود این است، با وجود اینکه مقام معظم رهبری بیش از یک دهه شعار سال را اقتصادی انتخاب می‌کنند چرا همچنان مسائل و مشکلات اقتصادی در اولویت اول قرار دارند؟ برای پاسخ به این پرسش باید آسیب‌شناسی جدی انجام شود و کمی بیشتر تدبر و تفکر صورت پذیرد.

کج‌فهمی از دانش اقتصاد؛ ریشه مشکلات

صمصامی در ادامه افزود: از سال 68 تا کنون بنا به دلایلی در اتخاذ سیاست‌های اقتصادی مسیری غلط طی شده و یکی از این دلایل ریشه در درک غلط و کج‌فهمی از دانش اقتصاد دارد که در دانشگاه‌های کشور تدریس می‌شود و متأسفانه در سیاستگذاری‌های اقتصادی هم مبنا قرار می‌گیرد یا اینکه شاید طبق خواست و منافع عده‌ای قلیل سیاستگذاری‌ می‌شود.

وی با بیان اینکه از سال 68 به بعد سیاست‌های تعدیل اقتصادی مورد استفاده قرار گرفتند، گفت: بر این اساس از سازوکار بازار و قیمت در تخصیص منابع استفاده می‌شود. در دانش اقتصادی مبحثی تحت عنوان اینکه «قیمت‌ها می‌توانند علامت دهند» وجود دارد منتها علامت‌دهی قیمت‌ها و نقش آن در تخصیص منابع شرایط و الزاماتی دارد؛ یعنی بازار باید شرایط و الزامات خاص خود را داشته باشد تا منجر به تعیین قیمت کالا و خدمات شود ولی معمولاً آقایان در سیاستگذاری‌ها خیلی به این موضوع و الزامات توجهی ندارند و صرفاً به کلمه بازار توجه می‌کنند. متأسفانه این مسیر طی و سعی شد ابزارهای قیمتی مبنای سیاستگذاری‌های قیمتی قرار گیرد؛ به عنوان مثال یارانه‌ها حذف شدند و پرداخت نقدی مدنظر قرار گرفت، واردات و صادرات آزاد شد، قیمت بنزین به طور مکرر افزایش یافت و نرخ ارز تحت عنوان یکسان‌سازی و با هدف حذف رانت مدام افزایش پیدا کرد.

استادیار دانشگاه شهید بهشتی ادامه داد: متأسفانه این رویه همچنان ادامه دارد و سیاستگذاری‌های اقتصادی بر این مبنا اتخاذ می‌شوند و در تمام سال‌هایی که به شعارهای اقتصادی مزین شده‌اند از سوی دولت‌ها فقط یک نوع سیاست مورد استفاده قرار گرفته و به همین دلیل اگر قرار باشد سال «جهش تولید با مشارکت مردم» با همین سیاست‌ها پیش برود اتفاق خاصی رخ نخواهد داد و صرفاً تجربه ناموفق سال‌های گذشته تکرار می‌شود.

چند اقدام اساسی برای تحقق شعار سال جدید

وی با بیان اینکه برای تحقق شعار سال 1403 باید چند اقدام اساسی صورت پذیرد، گفت: تحقق شعار جهش تولید با مشارکت مردم مستلزم انطباق و تحول در ساختارهای اقتصادی متناسب با مبانی مکتبی است. در اینجا منظور از ساختارهای اقتصادی شامل نهاد مالکیت، اقتصاد شهری و روستایی و ساختار دولت است و همچنین باید ساختارهای مناسب برای استفاده صحیح از ظرفیت انفال در نظر گرفته شوند و از سوی دیگر نهادهای مالی مانند بانک، بورس و بیمه و دیگر ابزارهای مالی مورد توجه قرار گیرند و از همه مهمتر نظام آموزشی کشور مهم شمرده شود. همه اینها باید متناظر و متناسب با مبانی ارزشی و مکتبی یعنی شرع مقدس اسلام اصلاح و متحول شوند.

سرپرست پیشین وزارت اقتصاد با اشاره به اهمیت نهاد مالکیت اظهار کرد: اگر نهاد مالکیت دقیقاً بر مبنای شرع مقدس اسلام اصلاح شود قطعاً ساختارهای انگیزشی که موتور محرک پیشرفت اقتصادی محسوب می‌شوند تقویت خواهند شد. در کنار نهاد مالکیت باید ساختار دولت هم اصلاح شود تا مقوله پیشرفت اقتصادی، جهش تولید و مشارکت بیشتر مردم اتفاق بیفتد؛ به عبارت بهتر پیشرفت اقتصادی مستلزم ایجاد توازن اجتماعی در کشور است. پس نقش دولت، ساختار و تشکیلات دولت باید به‌گونه‌ای تغییر پیدا کند که بتواند این وظایف را برعهده بگیرد.

صمامی در این رابطه اضافه کرد: از سوی دیگر ضرورت دارد انفال در جهت تحقق توازن اجتماعی مورد استفاده قرار گیرد ولی در شرایط کنونی انفال این نقش را ندارند، چرا؟ چون با توجه به سیاست‌های اقتصادی که اتخاذ شده‌اند انفال و منافع حاصل از آن در اختیار اقلیت جامعه قرار گرفته و به همین دلیل مردم نمی‌توانند از انفال لذت کافی را ببرند. طی سال‌های گذشته انفال در یک چارچوب غلط بهره‌برداری شده‌ است.

وی با بیان اینکه شعار سال 1403 زمانی تحقق می‌یابد که شعار سال قبل محقق شود، گفت: تا زمانی که شعار مهار تورم و رشد تولید محقق نشود زمینه پیشرفت اقتصادی اتفاق نخواهد افتاد، یعنی در کوتاه‌مدت باید بتوانیم با اجرای یک سری سیاست‌های صحیح اقتصادی تورم را مهار کنیم تا زمینه پیشرفت اقتصادی، جهش تولید و افزایش مشارکت مردم رقم بخورد و مهار تورم هم زمانی اتفاق می‌افتد که سیاست‌های صحیح ارزی اتخاذ شوند، با قاچاق کالا مبارزه شود، به انواع واردات نظم بخشیده شود، مناطق آزاد و بازارچه‌های مرزی ساماندهی شوند، با قاچاق ارز برخورد امنیتی و قضایی جدی صورت گیرد و ارزهای حاصل از صادرات باید به کشور بازگردانده شوند، همچنین صرافی‌های غیرمجاز ساماندهی شوند و اینها موضوعاتی هستند که بسترهایش در اقتصاد ایران فراهم شده و نیازمند همت جهادی است.

گفت‌وگو از سعید امینی