دعای امام سجاد(ع) برای پناه بردن از شر شیطان به خدا
در بخشی از دعای هفدهم صحیفه سجادیه که امام سجاد(ع) برای در امان ماندن از وسوسه‌های شیطان می‌خواندند آمده است: «خدایا! به تو پناه می‌بریم از فتنه‌انگیزی‌های شیطان رانده شده و از نیرنگ و مکرهایش و از اینکه به دروغ‌ها و وعده‌ها و فریب‌کاری و دام‌هایش اطمینان کنیم».
حجت‌الاسلام اصغر عالی‌پور، مدرس حوزه و دانشگاه در گفت‌وگو با ایکنا از لرستان، با شرح دعای هفدهم صحیفه سجادیه، اظهار کرد: امام سجاد(ع) زمانی دعای هفدهم صحیفه سجادیه را می‌خواندند که در معرض امیال شیطانی قرار گرفته و می‌خواستند از وسوسه‌های او در امان باشند.
وی با بیان اینکه دعای هفدهم صحیفه دعایی است که حضرت سجاد(ع) هنگامی که از شیطان یاد می‌شد و از او و دشمنیش و نیرنگش به خدا پناه می‌برد، ادامه داد: در فراز اول این دعا می‌خوانیم: «اللَّهُمَّ إِنَّا نَعُوذُ بِكَ مِنْ نَزَغَاتِ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ وَ كَيْدِهِ وَ مَكَايِدِهِ، وَ مِنَ الثِّقَةِ بِأَمَانِيِّهِ وَ مَوَاعِيدِهِ وَ غُرُورِهِ وَ مَصَايِدِهِ» به این معنا که «خدایا! به تو پناه می‌بریم از فتنه‌انگیزی‌های شیطان رانده‌شده و از نیرنگ و مکرهایش و از اینکه به دروغ‌ها و وعده‌ها و فریب‌کاری و دام‌هایش اطمینان کنیم».
عالی‌پور اضافه کرد: بسيار اتفاق افتاده كه اين سؤال براى انسان مطرح مى‌شود، چرا خداوند شيطان را آفريد و انسان را به چنين دردسر خطرناكى مبتلا كرد، اگر شيطان در نظام خلقت نبود، انسان از ابتداى زندگى راه خير و سلامت را تا پايان حيات مى‌پوييد، و احدى دچار شقاوت و بدبختى و تيره‌روزى نمى‌شد؟
این مدرس حوزه و دانشگاه ادامه داد: خداوند متعال در نظام آفرینش هیچ موجودى را با هويت ابليسى و شيطانى نيافريد بلکه هر چه را آفريد بر مبناى پاكى و درستى و سرشت توحيدى بوده، انسان‌ها داراى اراده و اختيار بودند كه بر اثر هوا، هوس، حرص، طمع، شهوت، غرور و كبر، به جاى انتخاب و اختيار راه سعادت و طريق سلامت، به انتخاب راه ضلالت و طريق شقاوت دست زدند و به جاى توبه و انابه با كبر مخصوص به خودشان راه مخالفت را ادامه دادند تا به صورت شيطان يعنى موجود خبيث، پليد، از حق دور، عاصى، متمرد و مخالف حق و حقيقت درآمدند و به خاطر حسادتى كه به مقام انسان و انسانيت داشتند، در كمين انسان نشستند تا او را نيز به مانند خود از رحمت حضرت حق دور و به عذاب ابد دچار كنند.
تلاش شیطان برای گمراهی بندگان
این کارشناس مذهبی با بیان اینکه امام سجاد(ع) در فرازهای دوم و سوم این دعا با اشاره به تلاش شیطان برای گمراه و خوارکردن بندگان و زیبا جلوه دادن زشتیها و زشت جلوه دادن زیباییها در نظر او، از خداوند می‌خواهد که: «اللَّهُمَّ اخْسَأْهُ عَنَّا بِعِبَادَتِكَ، وَ اكْبِتْهُ بِدُؤُوبِنَا فِي مَحَبَّتِكَ، وَ اجْعَلْ بَيْنَنَا وَ بَيْنَهُ سِتْراً لَا يَهْتِكُهُ، وَ رَدْماً مُصْمِتاً لَا يَفْتُقُهُ؛ خدایا! به عبادت و بندگی ما، او را از عرصه‌گاه زندگیمان طرد کن و بِران؛ و به سبب جدّیت و تلاشمان در راه محبتت، او را ذلیل و خوار گردان؛ و بین ما و او پرده‌ای قرار ده که آن را ندرد؛ و حجابی ضخیم برقرار کن که آن را نشکافد».
عالی‌پور افزود: به فرموده قرآن در سوره مبارکه ناس اين‌گونه موجودات گمراه و گمراه‌كننده هم در ميان انسان‌ها و هم در بين موجودات ناديدنى فراوان هستند که در طريق انسان و انسانيت سرگرم وسوسه فرزندان آدم هستند و اين فرزندان آدم هستند كه بايد از خود مواظبت و مراقبت كنند تا به دام شياطين و وسوسه‌هاى آنان گرفتار نشوند.
این مدرس حوزه علمیه لرستان اضافه کرد: اگر با دقت عرفانى به داستان شيطان و شيطنت او بنگريم، مى‌بينيم اگر چنين موجودى در كنار ما نبود كه ما به دستور خدا تا پايان عمر با وسوسه‌هاى او و نيرنگ‌ها و فريب‌هايش مبارزه كنيم، از خيرات و فيوضات الهى در دنيا و آخرت محروم مى‌شديم.
وی افزود: آنان كه تصور مى‌كنند خداوند متعال ابليس را با هويت ابليسى و شيطان را با هويت شيطانى آفريد، تا به آزار بنى‌آدم اقدام كنند، و وى را از سعادت دو جهان محروم و دائم در دنياى ذهن خود نسبت به آفرينش شيطان چون و چرا دارند، در حقيقت به وجود مقدس حق تهمت مى‌زنند، و در دنياى باطن خود، گناه بزرگى مرتكب مى‌شوند.
عالی‌پور با بیان اینکه ابليس و شيطان هم مانند تمام موجودات پاک و بى‌عيب و مجذوب حق آفريده شدند و مى‌توانستند براى هميشه در عرش پرفيض بندگى و عبوديت قرار بگيرند و از فيوضات بى‌نهايت حق براى ابد بهره‌مند شوند، ولى اين موجودات مرئى و نامرئى، دچار سوء اختيار شده و از باب لجبازى با حضرت حق، براى گمراه كردن انسان به سراغ او آمدند، اظهار کرد: خداوند متعال انسان را در پوششى از عقل و انديشه و وجدان و فطرت و خلقتى احسن و نزول كتب آسمانى و بعثت انبيا و امامت امامان و حكمت حكيمان و عرفان عارفان قرارداد و از وى خواست با اين همه سرمايه سنگين معنوى قدم در طريق مستقيم بردارد و از شيطان و شيطنت‌هايش پيروى نكند.
این مدرس حوزه و دانشگاه با اشاره به اینکه حضرت در فرازهای چهارم تا ششم دعا با درود فرستادن بر نبی مکرم اسلام و خاندان طاهرینش، از خداوند می‌خواهد که شیطان را با سرگرم کردن به برخی از دشمنان از وی منحرف سازد، گفت: كسى كه از انسان دعوت مى‌كند از خدا جدا شو، به قيامت و عاقبت فكر نكن، هر چه به دست آوردى بخور، هر چه دوست داشتى انجام بده، به هر كارى دست بزن و حق هر كسى را غارت كن نمى‌تواند دوست انسان باشد.
این کارشناس مذهبی با یادآوری اینکه کسیکه خود را از هدايت حق محروم كرده و عاشق محروم كردن ديگران از هدايت الهى است؛ شيطان است، اظهار کرد: وظيفه واجب و تكليف شرعى هر انسان مؤمنى است كه در برابر شيطان و دعوت و شيطنت او و مكر و حيله و وسوسه‌اش مقاومت كند، ممكن است بعضى تصور كنند، خداوند متعال براى شيطان عليه انسان قدرت سلطه قرار داده و انسان در برابر هجوم شيطان محكوم است و هيچ‌گونه قدرت دفاع از خود ندارد که اين هم يكى از تهمت‌هاى عظيمى است كه به حضرت حق مى‌زنند این در حالی است که شيطان تنها كارى كه از دستش برمى‌آيد دعوت به شر است و قدرت اين كه دست و پاى كسى را ببندد و به معصيت مجبورش كند، ندارد.
ویژگی‌های شيطان
عالی‌پور با بیان اینکه امام سجاد(ع) در ادامه دعا به درخواست آگاهی از جانب خدای متعال نسبت به وسوسه‌ها و گمراهی‌های شیطان و ناامید ساختن شیطان از سلطه و تسلط بر وری، در فراز دهم این دعا میفرماید: «خدایا پدران و مادران و فرزندان و اهل ما و خویشان و نزدیکان و همسایگانمان از مردان مؤمن و زنان مؤمنه، از وجود خطرناکی چون شیطان در جایگاهی محکم و دژی حفظ‌کننده و پناهگاهی بازدارنده قرار ده؛ و آنان را برای دفع زیان او، زره‌های نگاه دارنده بپوشان؛ و به ایشان اسلحه‌های برنده بر ضد او عطا کن».
این کارشناس مذهبی در ادامه با اشاره به ویژگی‌های شيطان، اظهار کرد: حضرت حق، ابليس را كه از دستور سجده بر آدم سرپيچى كرد با هويت ابليسى نيافريد و هر انسان يا جنى كه مصداق كلمه شيطان است با هويت شيطانى خلق نكرد، بلکه ابليس موجودى نارى بود كه به خاطر عبادت و طاعت طولانى، همنشينى با ملائكه الهى نصيب او شد، وى از ابتدا خلقت جداى از جنس ملائكه بود.
این مدرس حوزه علمیه لرستان اضافه کرد: قرآن کریم وضع ابليس و ساير شياطين انسى و جنى را از نظر اوصاف و اعمال، در سى و سه مرحله بيان مى‌کند که از جمله آنها می‌توان به اطاعت نکردن امر حق، تشويق به گناهکاری، پيروى از هوا و هوس، ايجاد لغزش و انحراف، بيرون كردن انسان از بهشت، امر به فحشا و منكر، ايجاد سرگرمى‌هاى لهو، زینت دادن مسائل مادی و ... اشاره کرد.
وی ادامه داد: زمانى كه اوقات انسان به عبادات و فرائض فردى و خانوادگى و اجتماعى پر شده و قلب مركز جوشش عشق حق شود و رحمت الهى بين انسان و نفس اماره كه ابزار شيطان براى گمراه كردن انسان است ساتر و حجاب شود، و آدمى پشت سد تقواى الهى قرار بگيرد، راه نفوذى براى شيطان جهت دسترسى به انسان نخواهد ماند.
